Αποχαιρετιστήριος Λόγος της Άρτεμις Χατζηττοφή Στυλιανού προς τον πατέρα της Γεώργιο Δημητρό Χατζηττοφή

Ξέρω ότι ο θάνατός σου ήταν βάναυσος και μαρτυρικός. Ξέρω ότι υπέφερες. Προσπαθώ να ψηλαφίσω τον πόνο σου, να αφουγκραστώ τους κτύπους της καρδιάς σου, να ακούσω τις σκέψεις σου εκείνες τις τελευταίες σου στιγμές, εκεί όπου ο θάνατος ήταν σε απόσταση βολής του όπλου με το οποίο σε σημάδευε ο Τούρκος. Σπαράζει το μέσα μου, ματώνει η καρδιά μου. Υπάρχει λέει εμφανές τραύμα από σφαίρα να βγαίνει από το πίσω μέρος του κρανίου.  Αλλά δεν μπορούν να μας το δώσουν γραπτώς... Δεν πειράζει, ας είναι.. έτσι κι αλλιώς η σφαίρα δεν μπόρεσε να σκοτώσει τη λάμψη σου, όπως το  φέρετρο είναι πολύ μικρό για να χωρέσει την λεβεντιά σου, το όνομα σου.

«Μια λάμψη ο άνθρωπος, κι αν είδες, είδες!  Λέει ο Οδυσσέας Ελύτης.»

Τέτοιος ήσουν πατέρα μου , ένα φως αστείρευτο, γαλήνιο.  Τέτοιος ήσουν Γιώρκο του Δημητρό.  Και είμαστε περήφανοι και τυχεροί που σε είχαμε πατέρα μας.  Δεν χωράει το φως σου στο φέρετρο.  Γιατί πατέρα μου, ήσουν φως, και είχες μεγάλη καρδιά, γεμάτη αγάπη και καλοσύνη, που τους χώραγε όλους, όχι μόνο τα παιδιά σου και την οικογένεια σου αλλά και τους φίλους σου και τους φίλους των φίλων σου και την πατρίδα σου και τον κόσμο ολόκληρο.  Έδινες αστείρευτα μη φειδόμενος κόπου και χρόνου.

Παπά μου πολυαγαπημένε, λίγες χαρές ζήσαμε μαζί σου.  Δεν προλάβαμε να σε χαρούμε.  Δεν πρόλαβες να μας χαρείς. Πολλές οι ατέλιωτες πίκρες.  Και ο καημός αβάσταχτος.  Η ζωή μας διαλύθηκε εκείνο το μαύρο καλοκαίρι, εκείνη την αποφράδα μέρα .  Η χαρά και το γέλιο σβήστηκαν για πάντα από τις ζωές μας, η μορφή σου δεν έφυγε στιγμή από το μυαλό και την καρδιά μας.  Mαζευτήκαμε όλοι εδώ σήμερα για να σου πούμε το «ύστατε χαίρε» Απίστευτο, όμως Αληθινό! Πολυλατρεμένε μας και Πολυαγαπημένε μας πατέρα.  Σαράντα χρόνια  περιμέναμε να σε ξανανταμώσουμε και να σε ξανασφίξουμε στην αγκαλιά μας. Να φωνάξουμε ξανά την τόσο αγαπημένη μας λέξη.  Την λέξη που μας έλειψε, την λέξη ΜΠΑΜΠΑ. Λέξη για άλλους τόσο συχνή και τόσο αυτονόητη και για μας τόσο σπάνια.  Για  χρόνια ολόκληρα κάθε μέρα σε περιμέναμε μαζί με τη μάνα μας  στις 5.00 το απόγευμα να σχολάσεις  από την δουλειά και να' ρθείς πίσω στο σπίτι μας. Υπήρχαν και φορές που μου φαινόταν ότι έβλεπα τη μορφή σου να πλησιάζει και έλεγα πως το δράμα μας τελείωνε, πως το χαμόγελο θα ξανάνθιζε στα χείλη της γυναίκας σου της Αντριανούς που σε λάτρεψε και που για τόσα χρόνια σε καρτερά και σε κλαίει κάθε μέρα.  Της οικογένειάς σου που ήλπιζε και πίστευε πως μια μέρα θα γυρνούσες στο σπίτι μας και πως θα ζούσαμε όλοι μαζί ευτυχισμένοι όπως ζούσαμε πριν το ΄74. 

Η πλήρης άγνοια για την τύχη σου, μας γέμιζε με έγνοια και αγωνία αν υπέφερες, αν ήσουν καλά παπά μου, αν σε βασάνιζε η δική μας σκέψη.  Σήμερα, με τούτο το πένθιμο άσμα σβήνει αγαπημένε μας πατέρα και η τελευταία ελπίδα. Πέρασαν 41 ολόκληρα χρόνια.  Ζήσαμε και  μεγαλώσαμε, ελπίζοντας  μια μέρα να έλθεις πίσω κοντάς μας, να ξανακούσουμε τη στοργική και γλυκιά φωνή σου να μας συμβουλεύει, να μας κρατάς από το χέρι, όπως συνήθιζες και να μας προσέχεις μη πάθουμε κανένα κακό.  Μου έλειψες παπά μου. Όλη μου τη ζωή σε φανταζόμουν δίπλα μου, σε ήθελα δίπλα μου, σε χρειαζόμουν. Τι να πρωτοπώ για σένα; Έχτισες μια όμορφη οικογένεια, τη γαλούχησες με αγάπη, τη φρόντισες και την προστάτευσες. Αγάπησες πολύ την γυναίκα σου και τα παιδιά σου.  Ήθελες η γυναίκα σου να 'ναι ευτυχισμένη και να δεις τα παιδιά σου να προοδεύουν.  Προγραμμάτιζες τον γάμο της Ελένης σου που θα γινόταν την «ερχόμενη Κυριακή». Στα γράμματα που έστελνες στον  γιό σου,  τον συμβούλευες να προσέχει, να κάμνει φίλους γιατί φίλος δια φίλου σώζεται. Ήσουν Δίκαιος, τίμιος, δουλευτής, ευγενέστατος, πάντα με το χαμόγελο στα χείλη, πάντοτε με ένα γλυκό λόγο, σπάνιο είδος ανθρώπου στην εποχή που ζούμε σήμερα. Ένα κομμάτι μάλαμα, καλότατος ευπροσήγορος, αξιαγάπητος. Αυτά ήταν τα χαρακτηριστικά σου.  Αυτή ήταν η γνώμη των συγχωριανών σου, των συγγενών, των φίλων σου και όσων είχαν την τύχη να σε γνωρίσουν,  πολυαγαπημένε μας παπά.

Αγαπούσες πολύ τη μουσική και μας τραγουδούσες υπέροχα. Ο Θεός σε προίκισε με τόσο ωραία φωνή που να μπορείς να μοιράζεις χαρά στους γύρω σου, να τους ξεσηκώνεις σε χορό, να  φτιάχνεις τόσο όμορφες, απλές, καθημερινές, ανθρώπινες στιγμές.  Σου άρεσε να συμμετέχεις σε επετειακές εκδηλώσεις  και θεατρικές παραστάσεις λέγοντας  ότι είχες να πεις με παραστατικό τρόπο και μάγευες το ακροατήριό σου. Πίστευες πως δεν υπάρχει τίποτα που να χωρίζει τους ανθρώπους μεταξύ τους, πίστευες στην ανθρωπιά, στην αρμονική συνύπαρξη. Άφηνες την πόρτα που ήταν τοποθετημένο το άχυρο ανοικτή για να μπαίνει ο φίλος σου ο τουρκοκύπριος να παίρνει πάντα όσο άχυρο χρειαζότανε για τα ζωντανά του και ποτέ δεν του  ζητούσες χρήματα. Για σένα, ήταν ο φίλος σου!!!! Πίστευες στους ανθρώπους πατέρα, χωρίς ποτέ να ξεχωρίζεις αν ήταν αριστερός ή δεξιός , ελληνοκύπριος ή τουρκοκύπριος. Πίστευες και βοηθούσες πάντα παπά μου αυτούς που έμελλαν να γίνουν οι φονιάδες σου, να σε εκτελέσουν εν ψυχρώ. Και όταν παπά μου οι φόβοι σου για εισβολή κάποτε επαληθεύτηκαν, όταν οι ορδές των Ούννων πάτησαν την μπότα τους την αποφράδα εκείνη μέρα στο νησί,  φέρθηκες ηρωικά, δεν καταδέχτηκες να φυγαδευτείς, να σώσεις τη ζωή σου. Όταν εκείνος ο  φίλος σου ο τούρκος ήρθε στην αυλή μας όπου ήταν όλοι μαζεμένοι αφού λόγω της φιλίας σου με τους τουρκοκύπριους ήλπιζαν ότι θα σωθούν και αυτοί, όταν αυτός πρότεινε να βγάλει εσένα και τον θείο τον Τοφή, τον αδελφό σου, από το χωριό για να γλυτώσετε αρνηθήκατε.  Σκεφτήκατε εκείνη την ώρα τις γυναίκες και τα παιδιά σας και αψηφήσατε την δική σας τη ζωή. Φερθήκατε σαν αυτό που πραγματικά είστε: ήρωες.

Πολλές φορές αναρωτήθηκα. Γιατί δεν πρόλαβες να ζήσεις παπά μου τις χαρές των παιδιών σου;   Τι κακό κάμαμε; Σε ποιους έφταιξες παπά μου; Ποιο ήταν αυτό το αερικό που σήκωσε τα πάντα στο διάβα του;  Γιατί το νήμα της ζωής σου κόπηκε τόσο γρήγορα, τόσο άδικα, τόσο βάναυσα; Μιλώντας με ένα Πνευματικό Πατέρα,  παπά μου, μου είπε ότι «τους ασσιώτες οι τούρκοι τους σκότωσαν επειδή ήταν καλοί Χριστιανοί και να μην στεναχωριέμαι γιατί  τώρα είναι μάρτυρες, και βρίσκονται δίπλα στο Χριστό και την Παναγία.  Τον Χριστό και την Παναγία που τόσο πολύ αγάπησες παπά μου.  Κάθε μέρα προσευχόσουν και κάθε Κυριακή έπρεπε να πας εκκλησία μαζί με όλη σου την οικογένεια.  Δεν είναι δυνατόν να μην βρίσκεσαι κοντά τους.

Εκείνο το καλοκαίρι, όπως είπε και ο ποιητής (Μόντης) «πέσαμε ως το βυθό, πισωπάτησε σιωπηλό το Τρόοδος να βρει βράχο να καθίσει, γούρλωσαν τα μάτια η Αίπεια και οι Σόλοι». Εκείνο το καλοκαίρι η πατρώα γη λιπάνθηκε με το αίμα των βλασταριών της, τα κόκκαλα των παιδιών της, τον πόνο των δικών της. Εκείνο το μαύρο καλοκαίρι σε χάσαμε. Συνεχίζεις όμως να ζεις μέσα από τα πέντε παιδιά σου, μέσα από το Δημήτρη σου, την Ελένη σου, τη Μυροφόρα σου, τη Μαρία σου και την Αρτουλλού σου. Βλέπω τη φλόγα σου άσβηστη μέσα από τη λάμψη των ματιών των δεκατέσσερων εγγονιών σου και των επτά δισέγγονών σου. Όλοι μας σου απευθύνουμε το ύστατο χαίρε αγαπημένε μας, το στερνό αντίο σε τούτη τη ζωή. Θα σε ξανανταμώσουμε κάπου αλλού, «ένθα ουκ εστι πόνος, ου λύπη ου στεναγμός, αλλά ζωή ατελεύτητος».

Αιωνία σου η μνήμη παπά μου και ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα σκεπάσει τα Άγια κόκκαλα σου.

Γεώργιος Δημητρό Χατζηττοφή

του Γιάννου Δημητρίου

Τελέστηκε το Σάββατο 29 Αυγούστου 2015 από τον ιερό ναό Αγίου Παντελεήμονα στη Λακατάμια (κοντά στον Αμερικάνικο Ραδιοσταθμό), η κηδεία του αγνοουμένου της τουρκικής εισβολής από τον Αύγουστο του 1974 Γεωργίου Δημητρό Χατζηττοφή τα οστά του οποίου ανεβρέθηκαν στον ομαδικό τάφο στην περιοχή Ορνίθι στο χωριό Αφάνεια και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA.

Ο Γεώργιος Δ. Χατζηττοφή, 52 ετών τότε, κτηνοτρόφος και γεωργός στο επάγγελμα και πατέρας πέντε παιδιών, με την κατάληψη της Άσσιας την 14η Αυγούστου 1974 εγκλωβίστηκε μαζί με την οικογενειά του στην Άσσια.  Υπολογίζεται ότι ένας αριθμός γύρω στους 1000 ανθρώπους (δεν είναι γνωστός με ακρίβεια) εγκλωβίστηκαν στο χωριό και μαζί και ο Γ. Χατζηττοφή.

Αφού έδεσαν τα χέρια όλων των συλληφθέντων αμάχων πολιτών, που σύμφωνα με μαρτυρίες αριθμούσαν 107, τους μετέφεραν Τούρκοι στρατιώτες με τρία στρατιωτικά φορτηγά συνοδευόμενα από δύο στρατιωτικά αυτοκίνητα (τύπου jeep) όπου επέβαιναν και Τούρκοι αξιωματικοί, στο χωριό Αγιά Κεπήρ όπου τους κατέβασαν και έμειναν καθισμένοι για περίπου τρεις ώρες.  Ακολούθως τους μετέφεραν στο Γκαράζ Παυλίδη όπου έγινε διαλογή από τον εκεί Τουρκοκύπριο υπεύθυνο Αλί Ριζά.  Συνολικά 37 άτομα, όλοι κάτω των 50 ετών, διατάχθηκαν να κατέβουν από τα φορτηγά ενώ δόθηκε διαταγή οι υπόλοιποι 70 να επιστρέψουν.  Ο Γ. Χατζηττοφή ήταν ένας από τους 70 άμαχους που οδηγήθηκαν σε άγνωστη κατεύθυνση με την συνοδεία Τούρκων στρατιωτών.

Οι εκταφές που έγιναν στην περιοχή Ορνίθι το 2009 έφεραν στο φως το μεγαλύτερο έγκλημα πολέμου εναντίων αμάχων πολιτών που διέπραξε ο Τουρκικός στρατός το 1974.  Οι 70 άμαχοι πολίτες δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ και ρίχτηκαν σε δύο πηγάδια.  Όπως είναι γνωστό, οι ομαδικοί τάφοι είχαν παλαιότερα ανοιχθεί με τη χρήση βαρέων μηχανημάτων σε μία οργανωμένη επιχείρηση μετακίνησης και εξαφάνισης των μαρτυρικών οστών των δολοφονηθέντων, που στόχο είχε να εξαφανίσει τα αίτια θανάτου του ομαδικού αυτού εγκλήματος.

Η βεβήλωση των οστών των αγνοουμένων μας αποτελεί ύβρη και έγκλημα ίσο και ίσως μεγαλύτερο του πρώτου.  Είναι για αυτό το λόγο που η περίπτωση των ομαδικών τάφων των αγνοουμένων της Άσσιας στο Ορνίθι εξετάστηκε ως κατ' επείγον περίπτωση καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 12 Φεβρουαρίου 2015.  Οι ευρωβουλευτές Cecilia Wikstrom (Σουηδία) και Josef Weidenholzer (Αυστρία) καταθέτοντας τις απόψεις τους, πολύ εύστοχα μίλησαν για την κληρονομιά της Αντιγόνης και το "απαραβίαστο ανθρώπινο δικαίωμα να σεβόμαστε τουλάχιστον το σώμα των νεκρών".  Τόνισαν τη σημασία αυτής της κληρονομιάς και βεβαίως το αναφαίρετο δικαίωμα των συγγενών να γνωρίζουν που έχουν ταφεί οι οικείοι τους, να έχουν πρόσβαση στον τάφο τους και να ξέρουν πώς πέθαναν.  Το Σώμα με συντριπτική πλειοψηφία υιοθέτησε το Ψήφισμα RC8-015/2015 που καταδικάζει την Τουρκία για το απεχθές διπλό έγκλημα που διέπραξε ο Τουρκικός στρατός εναντίων των αμάχων πολιτών που βρίσκονταν υπό τη σύλληψη του.

Πατήστε εδώ να δείτε φωτογραφίες από την κηδεία

Καταχωρημένα άρθρα που αφορούν τον Γεώργιο Δ. Χατζηττοφή:

Κηδεία του Αγνοούμενου της Τουρκικής Εισβολής Γεώργιου Δ. Χατζηττοφή (18-8-2015)

Οι Αγνοούμενοι της Άσσιας

Αυτόπτες μάρτυρες του μαζικού εγκλήματος στην Άσσια το 1974 σπάνε τη σιωπή τους

Η βιωματική διασύνδεση της Χιώτισσας του Βασίλη Μιχαηλίδη με τα γεγονότα στην Άσσια το 1974

Κηδεύουν άδεια φέρετρα

Σπαραγμός και οδύνη στην κατεχόμενη Άσσια

Μαζική Δολοφονία 70 Αμάχων (Ασσιωτών και Άλλων) στο Ορνίθι

Ισχυρό Ψήφισμα καταδίκης της Τουρκίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (12-2-2015)

Strong Resolution by the European Parliament Condemning Turkey (12-2-2015)

Το έγκλημα πολέμου που διέπραξε ο τουρκικός στρατός στο Ορνίθι

The war crime committed by the Turkish Army in Ornithi

Ψάχνοντας τα Χαμένα Οστά των Αγνοουμένων της Άσσιας