Ποίηση: Βασίλης Μιχαηλίδης -  από τη συλλογή Ποιήματα 1911
Επιλογές στίχων, μουσική- ενορχήστρωση: Λάρκος Λάρκου

Στην έναρξη του βίντεο απαγγέλλει η συγχωριανή μας Ειρήνη Πελεκάνου.  Η λήψη έγινε  τη 13η Νοεμβρίου 2005, στην εκκλησία του Αποστόλου Ανδρέα στο Πλατύ Αγλαντζιάς, στη διάρκεια εκδήλωσης για τα 100ά γενέθλιά της που διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια».

Το 2017 συμπληρώθηκαν εκατόν χρόνια από το θάνατο του μέγιστου Κύπριου ποιητή, Βασίλη Μιχαηλίδη.  Οι άνθρωποι της Άσσιας είχαν μία ιδιαίτερη βιωματική σχέση με την ποίηση του Βασίλη Μιχαηλίδη που μέσω της "Χιώτισσας" είχε διεισδύσει βαθιά  μέσα στη λαϊκή μας παράδοση. 

Η Χιώτισσα, γνωστή ως «Κουρσαπά ή Κιουλσαπά» στην Άσσια
του Γιάννου Δημητρίου

12.4.2013

Η Χιώτισσα του Βασίλη Μιχαηλίδη υπήρξε το κατ' εξοχήν  έργο του που είχε διεισδύσει στη λαϊκή μας παράδοση και όχι το εμβληματικό «9η Ιουλίου του 1821, εν Λευκωσία Κύπρου», όπως θα ανέμενε κανείς.  Στο χωριό μας ήταν γνωστό σε ευρεία κλίμακα, αλλά ως «Κουρσαπά ή Κιουλσαπά».  Έγινε γνωστό από στόμα σε στόμα και η απαγγελία γινόταν στην καθημερινότητα, όπως κατά τη διάρκεια οικογενειακών συνάξεων, στο αλώνισμα, στην ομαδική διαδικασία καθαρίσματος βαμβακιού, την ώρα του κεντήματος των προικιών κάτω από το αμυδρό φως μιας λάμπας πετρελαίου, ακόμα και σαν ιστορία για τα μικρά παιδιά πριν πάνε για ύπνο.  Με όσους έχουμε συνομιλήσει, κανένας δεν γνώριζε ότι το ποίημα ήταν η «Η Χιώτισσα εν Λεμεσώ, κατά το 1821», δημιουργία του Βασίλη Μιχαηλίδη που γράφτηκε το 1895 και πρωτοδημοσιεύτηκε στη συλλογή Ποιήματα 1911.  Υπήρχε έντονη η πεποίθηση ότι ερχόταν από τα βάθη της λαϊκής μας παράδοσης και είχε γραφτεί κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στην Κύπρο από άγνωστο δημιουργό.

Ανάμεσα στα άτομα που το γνώριζαν στην Άσσια και το απάγγελλαν από  μνήμης ήταν η αιωνόβια το 2005 και νυν μακαριστή Ειρήνη Πελεκάνου (που φαίνεται στο βίντεο πιο πάνω), η Ελένη Ζαχαρία Πορνάρη, ο Μιχαήλ Καμπέρης,  η Μαρή (Άντζιελου) Χριστούδια, οι αδελφές Λεοντιάδη, η μ. Ελένη Πύριλλου (σύζυγος Παναγή Στυλιανού), η μ. Ελένη (Ελενιτσού) Πούρη, η μ. Μαργαρίτα (Κκίσιη) Γιάννου, οι θυγατέρες της Κυριακού, Έλλη και Αθηνά, καθώς και νεότερες, όπως η Έλις Χατζηκωστή.  Η 90χρονη σήμερα Μαρή Χριστούδια μας ανάφερε ότι το έμαθε από την μ. Ελενιτσού Πούρη η οποία το γνώριζε άριστα.  θα θέλαμε να κάνουμε μία ιδιαίτερη αναφορά στη συγκλονιστική απαγγελία της μ. Ειρήνης Πελεκάνου, απόσπασμα της οποία παρουσιάζεται στην εισαγωγή του πιο πάνω βίντεο.  Η Ειρήνη Πελεκάνου ανήκει στην πρώτη γενεά ανθρώπων που είχαν έρθει σε επαφή με το ποίημα του Βασίλη Μιχαηλίδη και η αφήγηση της έχει μία ιδιαίτερη αξία.  Μέσα από κάθε φράση της ο ακροατής νιώθει τον καημό της Χιώτισσας και την αγωνία της ρκας να θέση τέρμα στην σκλαβιά της πανέμορφης σκλάβας. 

Η αφήγηση της ιστορίας της Κιουλσαπάς συγκινούσε τους ακροατές και γινόταν κατά τη διάρκεια τόσο των αγροτικών εργασιών αλλά και της καθημερινότητας.  Η Μαργαρίτα Γιάννου, σύμφωνα με μαρτυρία των θυγατέρων της, το απάγγελλε συχνά τα βράδια όταν έκαναν σμιλί ή κέντημα ή όταν έβαζε την Αθηνά στο κρεβάτι για ύπνο, με αποτέλεσμα να κοιμάται με δάκρυα συγκίνησης στα μάτια.  Η Πανασού Στυλιανού μας περιέγραψε ότι κατά τη διάρκεια της περισυλλογής και διαχωρισμού της σοδειάς βαμβακιού όλοι οι γείτονες μαζεύονταν εναλλάξ στα σπίτια της γειτονιάς και εκεί η Ελένη Πύριλλου Στυλιανού συχνά απάγγελλε την Κιουλσαπά (Χιώτισσα) με ιδιαίτερο ύφος και θεατρικότητα. Κατά την απαγγελία η μ. Ελένη Πύριλλου ζούσε έντονα την κάθε στιγμή, στεκόταν πάντα όρθια και ενώ οι άλλοι καθάριζαν το βαμβάκι την άκουαν με ιδιαίτερη συγκίνηση και δάκρυα στα μάτια.  Υπήρχε η πεποίθηση ανάμεσα σε όλους ότι επρόκειτο για αληθινή ιστορία και δεν γνώριζαν τον δημιουργό του ποιήματος.  Επίσης μας ανάφερε ότι το ποίημα το γνώριζε και ο μ. Μιχαήλ Καμπέρης τον οποίο είχε επίσης ακούσει να το απαγγέλλει.

Ιδιαίτερα συγκινητική επίσης είναι η χειρόγραφη καταγραφή του ποιήματος με τον τίτλο «Κουρσαπά» της Αποστολούς (Πειλίδη) Κακούρη πριν τον θάνατό της που στόχο είχε να παραδώσει το ποίημα στα παιδιά της ως παρακαταθήκη και μέρος της συλλογικής μας μνήμης και παράδοσης.

Είναι γνωστό ανάμεσα σ' αυτούς που φοιτούσαν στο Δημοτικό Σχολείο Άσσιας τη δεκαετία του 1950 ότι η θεατρική ομάδα του σχολείου είχε ανεβάσει την Χιώτισσα σε θεατρική διασκευή κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για να τιμηθεί η 25η Μαρτίου.  Επίσης, γύρω στο 1970 ο Πνευματικός Όμιλος Εθνικοφρόνων Νέων Άσσιας το ανέβασε σε θεατρική διασκευή στο οίκημα του Εθνικού Άσσιας στο οποίο συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Κατερίνα Ούσιαρου-Σιαμπτάνη (Χιώτισσα), Μιχαλάκης Φέσιας (Μπέης) και Ελένη Δημητρό -Χατζηκώστα (αφηγήτρια).

Είμαστε βέβαιοι ότι στην Άσσια θα το γνώριζαν και πολλοί άλλοι που δεν τους έχουμε εντοπίσει.  Η δική μας εξήγηση για το φαινόμενο «Χιώτισσα» εδράζεται πρωτίστως στο ύφος, το ήθος και το περιεχόμενο του ποιήματος.  Ο κόσμος ταυτιζόταν βιωματικά με τη σκλαβιά της Χιώτισσας και διά μέσω της δικής της λύτρωσης προσδοκούσε τη δική του από τον Άγγλο κατακτητή και όλες τις αντιξοότητες που προέκυπταν από την ιστορική εμπειρία.

Η Χιώτισσα γίνεται επίκαιρη όσο ποτέ μέσα στις σημερινές συνθήκες και τις εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος.  Στην εισαγωγή του πιο κάτω βίντεο είναι φανερό ότι οι Ασσιώτες συνδέουν και πάλι την κοινή τους μοίρα με την Χιώτισσα δια μέσω των τραγικών εμπειριών του 1974.  Όπως τότε, έτσι και σήμερα, εμάς που μας έλαχε η μοίρα και η παράδοσή να κάνουμε τη χαρά, αλλά και το θρήνο μας ποίηση, χορό και τραγούδι θα συνεχίσουμε να αντλούμε κουράγιο από την ποίηση του Βασίλη Μιχαηλίδη.  Είναι δε βέβαιο ότι η Χιώτισσα, η 9η Ιουλίου, η Ανεράδα και άλλα σπουδαία ποιήματα του Β. Μιχαηλίδη θα συνεχίσουν να γοητεύουν το πανελλήνιο με την αριστουργηματική τους γλώσσα και ποιητική τους δύναμη.

Σημείωση:  το αρχικό κείμενο γράφτηκε τις δύσκολες ώρες των διεργασιών του Eurogroup το 2013, έκτοτε έχει εμπλουτιστεί με σημαντικά νέα στοιχεία γι' αυτό και το επαναφέρουμε στο προσκήνιο.

Πηγές:
1. Βιντεοσκοπημένη αφήγηση μ. Ειρήνης Πελεκάνου
2. Βιντεοσκοπημένη αφήγηση Μαρής Άγγελου Χριστούδια
3. Ηχογραφημένες συνομιλίες με Κυριακού Δημητρίου, Έλλη Καλλή, Αθηνά Ιωάννου, Πανασού Στυλιανού, Χρίστο Στυλιανού και Έλις Χατζηκωστή
4. Χειρόγραφη καταγραφή της μ. Αποστολούς Κακούρη.

Η Χιώτισσα εν Λεμεσώ, κατά το 1821
Μαρτυρίες ανθρώπων της Άσσιας και μουσικό δρώμενο από την Αντικατοχική Εκδήλωση Μνήμης και Τιμής Άσσια, Πεσόντες & Αγνοούμενοι 1974 (8-8-2013)
Ποίηση: Βασίλης Μιχαηλίδης
Μουσική: Λάρκος Λάρκου
Χορωδία «Μιχαήλ Κκάσιαλος»
Ρκα: Έλις Χατζηκωστή
Χιώτισσα: Δώρα Δημητρό

Πηγές:
CD- βιβλίο: Λάρκος Λάρκου: "Το πρώτο 'δώ βασίλειο είχαν θεοί το κτίσει"-μελοποιημένη ποίηση του Βασίλη Μιχαηλίδη.
http://kithara.to/ss.php?id=NDU3MzE1O... (στίχοι- συγχορδίες)
www.larkoslarkou.com