Ο Διαμαντής (Αδαμάντιος) Διαμαντής γεννήθηκε το 1900 στη Λευκωσία και πέθανε το 1994 στην ίδια πόλη. Το 1923 τελείωσε τις σπουδές του στο Βασιλικό Κολέγιο Τέχνης του Λονδίνου και επέστρεψε στην Κύπρο, όπου εργάστηκε για σαράντα περίπου χρόνια  ως καθηγητής της τέχνης στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας.

Παράλληλα με τη δουλειά του ζωγράφιζε και συγκέντρωνε έργα λαϊκής τέχνης απ' όλη την Κύπρο. Κεντρικό θέμα της ζωγραφικής του Διαμαντή είναι ο κόσμος της Κύπρου έτσι όπως τον γνώρισε και τον αγάπησε.

Είναι φανερές στο έργο του ζωγράφου οι επιδράσεις από ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά ρεύματα όπως είναι ο ιμπρεσσιονισμός. Κατάφερε όμως ο Διαμαντής ν' αφομοιώσει τις επιδράσεις αυτές και να υιοθετήσει ένα καθαρά προσωπικό τρόπο έκφρασης.

Εκτός των πολλών αξιόλογων πινάκων του, αξιοσημείωτο είναι το πολύ μεγάλο σε μέγεθος έργο του "Ο Κόσμος της Κύπρου". Εκτός από τη σημαντική καλλιτεχνική του αξία, έχει τεράστια συμβολική σημασία για την Κύπρο, καθώς αποδίδει με τον άμεσο τρόπο της τέχνης την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο νησί, λίγα χρόνια πριν από την τουρκική εισβολή.

Έργα του εκτίθενται στην Εθνική Πινακοθήκη της Κύπρου καθώς και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές.

«Ο Κόσμος της Κύπρου» και η ιδιαίτερη σχέση με την Άσσια και τους ανθρώπους της

Γνωρίζουμε από τις αφηγήσεις των πατεράδων και των παππούδων μας ότι ο Αδάμαντιος Διαμαντής είχε μια ιδιαίτερη αγάπη για την Άσσια και τους ανθρώπους της.  Στήριξε  σημαντικά και ενθάρρυνε το μεγάλο λαϊκό ζωγράφο της Κύπρου και της Άσσιας, Μιχαήλ Κάσιαλο, στα πρώτα του βήματα.  Ίσως πολύ λίγοι γνωρίζουν πώς αυτή η σχέση και οι συχνές επισκέψεις του Α. Διαμαντή στην Άσσια και στα καφενεία της, έχουν εκφραστεί μέσα από την καλλιτεχνική του δημιουργία.  Στο σημαντικότερο ίσως έργο του Α. Διαμαντή, «Ο Κόσμος της Κύπρου», μια φράση που όπως ο ίδιος μαρτυρεί, την δανείστηκε από το μεγάλο ποιητή του ελληνισμού Γιώργο Σεφέρη ² , με τον οποίο διατηρούσε πολύ στενούς φιλικούς δεσμούς, οι άνθρωποι της Άσσιας καταλαμβάνουν μια ξεχωριστή θέση.

Ο πίνακας ζωγραφίστηκε  κατά τη διάρκεια των ετών 1967 - 1972 και είναι βασισμένη πάνω σε σχέδια που έγιναν από το 1931 μέχρι το 1970.  Ο καλλιτέχνης ομολογεί ότι η ιδέα μιας μεγάλης εικόνας είχε γεννηθεί μέσα του από το 1957, χρονιά κατά την οποία πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στη Λευκωσία, μέσα σε πραγματικά δύσκολες συνθήκες για την Κύπρο.  Είχε συλλάβει τότε την ιδέα πως αντί να έχει 116 εικόνες και άλλα σχέδια στη μεγάλη χορευτική αίθουσα του Λήδρα Πάλας, μια συνεχής εικόνα που θα κάλυπτε τους τοίχους γύρω θα 'ταν μια συνθετική προσπάθεια με κάποιο σκοπό.

Τα τεχνικά θέματα και η επιλογή των υλικών που έπρεπε να χρησιμοποιήσει ο καλλιτέχνης ήταν μια μεγάλη πρόκληση και αφιέρωσε αρκετό χρόνο μέχρι να κατασταλάξει.  Το πλήθος δοκιμών και προσχεδίων, οι αναστολές και το αίσθημα αμφιβολίας και αμφισβήτησης που διακατέχει κάθε αληθινό καλλιτέχνη κράτησαν μερικά χρόνια.  Όπως ο ίδιος αναφέρει, «στις 11.1.1971 αποφάσισα επιτέλους να προχωρήσω με την Δημογραφία [αρχική σκέψη για τον τίτλο του έργου που αποδίδει στον φίλο του μ. Ανδρέα Χριστοφίδη, τέως Διευθυντή του Ρ.Ι.Κ.].  Η ώρα 12.15 μ.μ. άρχισα.  Ήμουν ακράτητος.  Δούλευα εντατικά όλη την ημέρα και όλη τη βδομάδα μέχρι το Σάββατο 16.1.1971.   Πολύ εντατικά και νύκτα κάποτε. ...» ³

Ο Α. Διαμαντής χώρισε το έργο σε συνολικά έντεκα τελάρα τα οποία αριθμεί και αναφέρεται σ' αυτά από το ένα μέχρι το έντεκα.  Όλες οι πιο κάτω αναφορές του καλλιτέχνη αφορούν παραστάσεις που ζωγράφισε στα διάφορα σημεία του έργου και προσδιορίζονται με βάση την αρίθμηση των τελάρων.

Όπως αποδεικνύεται από την αφήγηση του, ο Α. Διαμαντής, δεν ήταν ένας αποστασιοποιημένος παρατηρητής της ζωής της υπαίθρου και των ανθρώπων της.  Με κάποιους είχε συνδεθεί φιλικά και γνώριζε αρκετά για τα ενδιαφέροντα τους και για τη ζωή τους.  Όμως είναι ευδιάκριτο ότι, ακόμα και αυτούς που απλά του τράβηξαν την προσοχή, ουδέποτε τους κοίταξε αφ' υψηλού.  Απεναντίας, κοίταξε τους ανθρώπους της Κύπρου με απέραντη αγάπη και θαυμασμό.  Ήταν βέβαιος για τις ραγδαίες και αμετάκλητες αλλαγές που έφερνε ο εικοστός αιώνας και θέλησε να κρατήσει σαν φυλακτό ένα δείγμα από τον «Κόσμο της Κύπρου», ενός ανόθευτου και αγνού κόσμου που ο ίδιος παρατηρούσε με δέος, αλλά ταυτόχρονα και με τη βεβαιότητα ότι σύντομα δε θα υπήρχε.

Πιο κάτω παρουσιάζουμε αποσπάσματα της αφήγησης του Α. Διαμαντή μέσα από τα οποία διακρίνουμε την ιδιαίτερη αγάπη και θαυμασμό που έτρεφε για την Άσσια και τους ανθρώπους της.  Δεν είναι τυχαίο ότι εννέα από τις φιγούρες υπαρκτών προσώπων είναι Ασσιώτες, ο μεγαλύτερος αριθμός από οποιδήποτε άλλο χωριό.  Στα επιλεγμένα  αποσπάσματα γίνονται ονομαστικές αναφορές σε κάποιους από τους εικονιζόμενους τόσο και γενικές αναφορές για την Άσσια την οποία όπως φαίνεται είχε τοποθετήσει σε ένα ιδιαίτερο μέρος της καρδιάς του.

Ένας Απολογισμός για το έργο «Ο Κόσμος της Κύπρου» και οι αναφορές του στην Άσσια

Όπως ο ίδιος αναφέρει στην αφήγηση του [σελ 40 - 44] ⁴

«Ο τρόπος που εσχεδιάσθη και εζωγραφήθη αυτή η εικόνα είναι αντίθετος προς ό,τι γίνεται.  Δηλαδή, όταν θέλεις να συνθέσεις μια παραστατική εικόνα, σχεδιάζεις απέξω, με τη μνήμη σου και τη φαντασία σου, αυτό που θέλεις να κάμεις.  Κάνεις δηλαδή τη σύνθεση σε μικρό μέγεθος και έπειτα κάνεις τα σχέδιά σου από το φυσικό, είτε πρόσωπα είτε τοπία ή πράγματα και τα προσαρμόζεις στην αρχική σου σύνθεση ή το προσχέδιο.  Στην περίπτωση της εικόνας μου αυτής συνέβη εντελώς το αντίθετο· είχα τα σχέδια από το φυσικό σε μεγάλο μέγεθος, πρόσωπα, τοπίο και πράγματα, και η δουλειά μου ήταν να κάμω μια εκλογή και να τα συνθέσω σ' ένα μέγεθος και σχήμα που είχα διαλέξει.  Ο απολογισμός που θέλω να κάμω είναι ο ακόλουθος:

Η εικόνα που το μέγεθος και το σχήμα τα διάλεξα σε 17.50x1.75 μέτρα συγκεντρώνει κάπου 67 πρόσωπα.  Απ' αυτά, τα 61 έχουν παρθεί από σχέδια καμωμένα από το φυσικό.  Τα έξι είναι δημιουργημένα για να προσαρμοσθούν στην ανάγκη της συνθέσεως.

Το τοπίο που έβαλα στο βάθος είναι συναρμολογημένο από 25 περίπου σχέδια τοπίων.  Μερικά από αυτά μεταφέρθηκαν αυτούσια, σε άλλες περιπτώσεις κομμάτια συναρμολογήθηκαν και ενώθηκαν με άλλα εδώ και κει και πολλές λεπτομέρειες εμαζεύτηκαν από παντού.  Στην εικόνα συγκεντρώθηκαν σχέδια, πρόσωπα και τοπία που εσχεδιάσθηκαν από το 1931 μέχρι το 1959 και προέρχονται από κάπου 30 τόπους και χωριά της Κύπρου.

Τοπία και πρόσωπα:

4 από τη Λύση

2 από τη Μελάναρκα Καρπασίας

6 από την Άλωνα

3 από το Νικητάρι

9 από την Άσσια

3 από την Καλογραία

8 από τη Μύρτου

2 από το Δαυλό

4 από το Λυθροδόντα

1 από τα Λαουδερά

5 από τον Άγιο Επίκτητο

1 από το Διόριος

2 από τη Λυθράγκωμη

1 από το Κτήμα Πάφου

1 από την Κερύνεια

1 από τα Λύμπια

1 από το Δίκωμο

1 από τους Εργάτες

1 από το Γέρι

1 από τον Αστρομερίτη

1 από τη Θελέτρα (Πάφου)

2 από την Τρυπημένη

2 από το Πέρα Χωριό της Νήσου

1 από τη Βυζατζιά

1 από τη Περιστερωνοπηγή

1 από τη Κακοπετριά

1 από τον Άη Γιάννη (Αγρού)

3 από την Κισσόνεργα (Πάφου)

69
69 και 6 άλλα = 75

Τα σχέδια αυτά κολλήθηκαν σε χαρτόνια και φυλάττονται σε τέσσερις χαρτοφύλακες.

Ποια είναι τα πρόσωπα αυτά;  Η επιλογή φυσικά έχει γίνει από τα καλύτερα σχέδια και τους χαρακτήρες που ήθελα να προβάλλω, στάσεις, τη σιλουέττα των, που χρειαζόντουσαν στην όλη σύνθεση· πολλοί είναι απλώς τύποι που μου τράβηξαν την προσοχή μου.  Μερικοί είναι φιλικά πρόσωπα και άνθρωποι που αντιπροσωπεύουν κάτι.

Στο τελάρο 1 (Εικ. 2), ο πρώτος αριστερά που κάθεται με το τσιγάρο στο χέρι που είναι ακουμπισμένο στον αριστερό μηρό, είναι ο Τομπούλας από τη Λύση.  Ένας σημαντικός άνθρωπος, ψηλός γαλανός, στα τελευταία του χρόνια με κιτρινιασμένο το πρόσωπο, κάποια αρρώστια.  Όταν περπατούσε ήταν μεγαλοπρεπής.  Σταυροφόρο τον έλεγα· ήταν αγροφύλακας, πάντα με τη βέργα του και ντυμένος σωστά.  Σκάλιζε σκαραβαίους και πέτρες.  Γλύπτης από διάθεση.  Σκάλιζε ακόμα κολότζια με τους ήρωες του '21.  Με φίνα, γραμμή, διακριτική.

Ο Τομπούλας, που πέθανε το 1958, δεν ήταν λαϊκός γλύπτης, σαν το ζωγράφο Κάσιαλο να πούμε.  Το ύφος της δουλειάς του γερό, και η κατασκευή της όπως ενός σπουδασμένου τεχνίτη με μια πειστικότητα διασήμου καλλιτέχνη· έχω ένα θαυμάσιο κεφάλι που το σκάλισε σε άργιλο, όπως μου είπε, στη φωτιά.  Είναι το κεφάλι μιας γυναίκας με μαντήλι, ύψους 7 εκ. του μέτρου και οι κόρες των ματιών είναι «καντρέθκια» (βόλια - σκάγια).  Επέμενε να μου το δώσει.  «Μου έδωσες την ιδέα,» πρόσθεσε.

... Ο Τομπούλας ανήκε στην αυτόματη κίνηση ανθρώπων των χωριών της περιοχής που κινήθηκαν να φτιάσουν αρχαία, αφού τόση αξία και ζήτηση είχαν.  Οι ανασκαφές στην περιοχή που έφεραν στην επιφάνεια θαυμαστά γλυπτά - το χωριό Άρσος είναι λίγα μίλια από τη Λύση - εκίνησε εφευρετικούς ανθρώπους στα γύρω χωριά να βρουν αρχαία και κατόπιν να τα απομιμήθούν: Ο Κωστέας, στις αρχές του αιώνα, που έφτιαχνε αρχαία νομίσματα και κατέληξε να έχει και μαγαζί για τα είδη του στην Αθήνα.  Ο Χατζηγιάννης από τη Λύση και ο Τομπούλας, ο Κάσιαλος από την Άσσια, ετραβήχθησαν προς την κατεύθυνση αυτή.  Όταν δεν έβρισαν αρχαία, τα απομιμούνταν.  Άξιζε τον κόπο μια έρευνα πάνω στο θέμα αυτό, αν και τώρα, με την τουρκική κατοχή, είναι μάταιο. ...

Ο γέρος πίσω από το αριστερό του χέρι, που κοιμάται, είναι από την Άλωνα και ο διπλανός του άνδρας που στρίβει το μουστάκι και φοράει το μαντήλι με το ξεχωριστό του τρόπο είναι από την Άσσια. ...»

[απόσπασμα από σελ. 48]  ⁵

«... Στο τελάρο 5 (Εικ. 6)... Ο τύπος στο κέντρο, με το ρούχο στον ώμο, είναι από τη Μύρτου.  Δεν θυμάμαι τίποτε γι' αυτόν· είναι ένας από τους πολλούς που τράβηξαν την προσοχή μου.  Στην άκρη αριστερά είναι ο Παπάγιωρκης (Παπαγιώργης) από την Άσσια με το μαύρο του μπαστούνι - σαν τους αρχιερείς - ευθυτενής και αυστηρός, που μαζί με τον Παπαπόστολο, το δεύτερο από τα δεξιά στο τελάρο 7 και μερικούς χωριανούς που σκορπίστηκαν στην εικόνα, έβγαιναν από τον εσπερινό και ήλθαν να κάτσουν στον ευρύχωρο πρόδομο του καφενείου.

Ένας από τους συνοδούς είναι ο διπλανός του με το άσπρο μουστάκι και με το μαντήλι δεμένο με το ιδιόρρυθμο τρόπο που εδένετο στην Άσσια.  Πίσω είναι δευτερεύουσες μορφές. ...».

[απόσπασμα από σελ. 52-53]  ⁶

«Στο τελάρο 7 (Εικ. 8), η πρώτη προς δεξιά γυναίκα που στέκεται λίγο σκυφτή, είναι καταλογισμένη «η γυναίκα με το σταυρό» από τον Άη Γιάννη της Πιτσιλιάς.  Η αυστηρότης, η λιτότης, η περίσκεψη της, πάντα με έκαναν να την προσέχω.  Το σχέδιο είναι πάρα πολύ αδύνατο και πάει να σβήσει.  Εδώ, έστω και με κάποια απλοποιημένη μορφή, θα διατηρηθεί «η γυναίκα με το λιτό κόσμημα της», τον απλό σταυρό.

Δίπλα, σεβάσμιος, αδύνατος, βαρεμένος από τα χρόνια, κάθεται ο γέρο παπάς από τη Βυζατζιά· στο κεφάλι του έχει το σκουφί τυλιγμένο με το μαντήλι που έφερε από το Άγιο Τάφο, με την παραγγελία να του το φορέσουν όταν πεθάνει.  Ολόασπρος και ο προς τα αριστερά του παπά, αλλά πολύ νεότερος, ο Παπαπόστολος από την Άσσια που, όπως αναφέραμε, αποτελούσε μια ομάδα, ένα γκρουπ με τον Παπάγιωρκη του τελάρου 5.  Τον είδα γερασμένο πριν τρία-τέσσερα χρόνια στο χωριό του στην Άσσια, το περίφημο αυτό χωριό δεκαπέντε μίλια από τη Λευκωσία στον παλιό δρόμο της Λευκωσίας - Αμμοχώστου, τώρα στα τούρκικα χέρια, αφανισμένο.

Το περήφανο και δυναμικό χωριό της Άσσιας.  Πιστοποιείται γι' αυτό πως η βεντέτα εξακολουθούσε ως τις μέρες μας.  Η Αντουανέττα, η γυναίκα μου, που δούλευε μέχρι το '56 παίρνοντας τα πρακτικά στα Δικαστήρια - κακουργιοδικεία, βεβαιώνει πως η γνώμη όλων των δικηγόρων και δικαστών ήταν πως στην Άσσια οι φονιάδες δεν καταδικάζονται, δηλαδή ποτέ δεν μπορείς να αποδείξεις την ενοχή τους.  Η φορεσιά τους, αν και ίδια όπως στην άλλη Κύπρο, φοριέται με κάποιο ύφος.  Ειδικά ο κεφαλόδεσμος στους άνδρες.  Αλλά η δυναμικότητα του χωριού Άσσια είναι έκδηλη και αλλού, ειδικά στον καλλιτεχνικό τομέα.  Η Λυσιμάχη, που ήταν μαζί μας την ημέρα αυτή, η τραγουδίστρια που επεβλήθη στην Αθήνα την περίοδο 1915-20 - ο παγκοσμίως γνωστός λαϊκός ζωγράφος Μιχαήλ Κάσιαλος που πέθανε μετά από κτυπήματα που του έδωσαν οι Τούρκοι στρατιώτες, που του ζητούσαν χρήματα.  Πολλοί καλοί χορευτάδες, ανάμεσά τους ο Γρηγόρης, που εξέδωσε και ένα βιβλίο για τον Κυπριακό χορό. ...».

[απόσπασμα από σελ. 55-56]  ⁷

«... Βαίνουμε ήσυχα προς το τέλος της εικόνας. Στο τελάρο 10 (Εικ. 11), η σημαντικότερη μορφή είναι η κεντρική - είναι από το σχέδιο του Θεοδώρου του Βιολάρη στην Πάφο - το Κτήμα της Πάφου· εδώ ήλθαμε με αποστολή με το λογοτέχνη και κριτικό Κώστα Προυσή και το μακαρίτη μουσικό Γιάγκο Μιχαηλίδη για να μαζέψουμε υλικό για την "Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών".  Ένας από τους στόχους ήταν και ο Βιολάρης Θεόδωρος, γνωστός λαϊκός βιολάρης και δάσκαλος.  Άρχισε από τη Λευκωσία και κατέληξε στην Πάφο, όπου και πέθανε το 1945.  Η ομάδα μας μάζεψε αρκετό υλικό.  Εγώ δε, έκαμα δέκα-δώδεκα σχέδια από την περιοχή της Πάφου.  Του Βιολάρη Θεόδωρου έκαμα δύο-τρία σχέδια.  Η εντύπωσή μου από την παρουσία του ανθρώπου αυτού ήταν καταπληκτική.  Νομίζεις πως είσαι μπροστά σε μια διεθνή προσωπικότητα, με το τσιγάρο του και το βιολί, σκελετωμένος μα ζωντανός και ξύπνιος, έδινε στο μακαρίτη το Γιάγκο Μιχαηλίδη κάθε πληροφορία για τους παλιούς κυπριακούς χορούς και άλλους ρυθμούς.  Για μένα ήταν και πάλι μια ευκαιρία· έκανα ό,τι μπόρεσα.  Δεν ήταν ήρεμος, κινόταν νευρικά· νομίζω πως πήρα την ουσία απ? αυτόν.  Το ένα σχέδιο το εχρησιμοποίησα εδώ και το άλλο το εχρησιμοποίησα σε μια σύνθεση ειδική γι' αυτόν, που την ονόμασα "Ο Βιολάρης Θεόδωρος" και την εξέθεσα το 1957 στην Κύπρο, το '62 στην Αθήνα και το '64 στο Λονδίνο.  Ο διπλανός του, που στρίβει το μουστάκι είναι, όπως είπα, από την Άσσια, η δε μάνα με το παιδί είναι μια δημιουργημένη μορφή για να κλείσει το χώρο.  Το σπίτι με τις καμάρες στο βάθος είναι από το χωριό Λύση».

Και τώρα φθάνουμε στο τελευταίο τελάρο 11 (εικ. 12), με την πρώτη προς τα αριστερά μορφή της εικόνας, του γέρου με την ποδιά από την Άσσια, να κάθεται στραμμένος προς τα μέσα της εικόνας, σε κάποια αναλογία με τον Τομπούλα στο άλλο άκρο.  Στο μέσο ακόμα ένας άλλος από την Άσσια, με το μαντήλι δεμένο κατά τέτοιο τρόπο που σου θυμίζει τον Κρητικό.  Μετά η σκυφτή κοπελίτσα και άλλος γέρος με το μαντήλι που το έχει και αυτός δεμένο με τον ξεχωριστό δικό του τρόπο, από την Καλογραία.  Στο βάθος κομμάτι από ένα σπίτι στην Τρυπημένη.  Άνθρωποι, μορφές, σπίτια της Κύπρου που πάει να σβήσει. ...».

Σαν Επίλογος

Με τα λόγια του Αδαμάντιου Διαμαντή

[απόσπασμα από το Κατόπιν Α']  ⁸

... «Ήταν ο καλύτερος κόσμος που γνώρισα: Άνθρωποι γεροί, σίγουροι, κουβαλούσαν μαζί τους μια κληρονομιά.  Συνήθειες, νόμος ζωής, δικαστές και υπόδικοι.  Οι πράξεις τους κυβερνημένες, σαν μια φιλοσοφική πολιτεία.  Πώς προήλθαν όλα αυτά που τα νοιώθω και τα πιστεύω, ο κόσμος μας, «Ο Κόσμος της Κύπρου», ο κόσμος των χωριών της Κύπρου όπως ήταν και που πάει να χαθεί, να νοθεύεται και ν' αλλάζει, βαρύς, αδρός, και σίγουρος, στο καλό και στο κακό.  Αιώνες, αιώνες στενόχωρης ζήσης κάτω από το θέλημα των άλλων»

... «Αυτό που δεν δέχτηκε είναι η περικοπή της ουσίας, της έκφρασης της ζωής του.  Γλώσσα, εκκλησία, αρετή, τροφή, ενδυμασία, δικαιοσύνη, φιλία, γάμος.  Αυτά δεν δέχτηκε να τα απαρνηθεί.  Ό,τι έκαμε ο άλλος με εκατό, ο κόσμος αυτός το 'καμε με πέντε, με δέκα, το ?καμε όμως πλέρια, ολοκληρωμένα.  Δεν απάτησε τον εαυτό του ούτε το νόμο του».

... «Αυτός «Ο Κόσμος της Κύπρου» πάει να σβήσει.  Νέες αχώνευτες ιδέες και ήθη.  Τι θα βγει από αυτό το καινούριο μπέρδεμα, δεν ξέρω.  Αυτό όμως που γνώρισα τα τελευταία πενήντα χρόνια και που πάει να σβήσει, είναι «Ο Κόσμος της Κύπρου», το πιο στερεό στοιχείο του τόπου μας.  Αρνούμαι να βοηθήσω την αλλαγή.  Εξάλλου δεν μου μένει πλέον καιρός».

[απόσπασμα από το Κατόπιν Β']  ⁹

«Ύστερα από την κατάρρευση του τόπου, τι μπορεί να δώσει η εικόνα αυτή; Τι θα πουν, πώς θα μιλήσουν οι σιωπηλές 67 μορφές των προγόνων (των παππούδων μας;), τι δίδαγμα μπορούν να δώσουν;  Γιατί οι μορφές αυτές κάτι λέγουν.  Μιλούν για τη σοφία του κόσμου μιας εποχής, που πιέστηκε από αιώνες, που πέρασε δουλεία, σκλαβιά, στέρηση, ταπείνωση κι έμεινε σιωπηλός, αφού δεν μπορούσε να αντισταθεί· και ο κόσμος τραβήχτηκε στον εαυτό του, πήρε τα λιγοστά μέσα που του 'δωσε, που του άφησε να κρατήσει ο δυνάστης, από τα άφθονα μέσα του τόπου του.  Πήρε τα μέσα αυτά τα λιγοστά και εδημιούργησε μια ζωή πλέρια, κράτησε την πίστη του, ρύθμισε την ηθική του, το δίκαιο, φύλαξε σιωπηρά το σπόρο, την προσήλωση στη φυλή και τ' όραμα, αυτό που τώρα πάμε μεις να χαλάσουμε με την παραφροσύνη μας, την επιπολαιότητά μας, με την απουσία κάθε συνετής σκέψης και αυτοσυγκράτησης, με την κατάρα του στενού εγωισμού και της αλληλοεξόντωσης.

Τι θα διδάξει η εικόνα του «Ο Κόσμος της Κύπρου» τώρα;  Τώρα που είναι πλέον αργά, κάθε κατάσταση θέλει τη δική της θεραπεία...».

Στο πιο πάνω απόσπασμα από την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, «Αττίλας 74»,  μεταξύ του δεύτερου και τέταρτου λεπτού, ο μ. Αδαμάντιος Διαμαντής παρουσιάζει εν συντομία τον Μιχαήλ Κάσιαλο και ακολούθως  η μ. Ειρήνη Κάσιαλου δίνει μια σύντομη μαρτυρία για την κακοποίηση του από τους Τούρκους και το θάνατο του λίγες μόλις μέρες μετά.

Θέλουμε να εκφράσουμε τις θερμές μας ευχαριστίες

στην οικογένεια Διαμαντή, κ.κ. Αλέκο Διαμαντή, Μάρκο Διαμαντή, Γρηγόρη Διαμαντή, Χλόη Διαμαντή και Ιουλία Διαμαντή, δικαιούχους των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου του μ. Αδαμάντιου Διαμαντή,  που ανταποκρίθηκαν πρόθυμα και άμεσα στο αίτημα μας και μας παραχώρησαν το δικαίωμα χρήσης των φωτογραφιών από το έργο «ο κόσμος της Κύπρου» για τους σκοπούς του πιο πάνω κειμένου.

στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τραπέζης Κύπρου και ιδιαιτέρως στην Διευθύντρια του Ιδρύματος κα. Λευκή Μιχαηλίδου και την Ιωάννα Χατζηκωστή για την καθοδήγηση αναφορικά με τη χρήση του υλικού σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα.

στην Ιωάννα Χατζηκωστή που είχε την καλοσύνη να διαβάσει το κείμενο και να κάνει χρήσιμες παρατηρήσεις και διορθώσεις.

Πηγές

1. Βιογραφικό: α) στοιχεία από τον κ. Αλέκο Διαμαντή και β) την ιστοσελίδα http://noctoc-noctoc.blogspot.com/2007/09/adamantios-diamantisa-great-cypriot.html

2. Αδαμάντιου Διαμαντή, «Ο Κόσμος της Κύπρου - Αφήγηση», Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, Λευκωσία, 1991.  Αφιερώσεις.

3. Στο ίδιο σελ. 33

4. Στο ίδιο

5. Στο ίδιο

6. Στο ίδιο

7. Στο ίδιο

8. Στο ίδιο, σελ. 59 - 60

9. Στο ίδιο, σελ. 64

10. Ελένη Σ. Νικήτα, «Αδαμάντιος Διαμαντής - η ζωή και το έργο του», Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, Αθήνα, 1998, φωτογραφίες από το έργο «Ο Κόσμος της Κύπρου».