KΟΙΝΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΣΙΑΣ
Επιτροπή Συγγενών Αγνοουμένων Άσσιας

9 Δεκεμβρίου 2020

Απευθυνόμαστε προς τους Συγγενείς αγνοουμένων καθώς και τους ενδιαφερόμενους συγχωριανούς και φίλους για να σας ενημερώσουμε για τις τελευταίες εξελίξεις σε σχέση με τις προσπάθειες που καταβάλλονται για τη διερεύνηση της τύχης των αγνοουμένων μας.  Η απόφαση μας να επικοινωνήσουμε με αυτό τον τρόπο είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας μας να συγκαλέσουμε σύσκεψη των συγγενών και των οργανωμένων συνόλων της Άσσιας για να γίνει κατ' ιδίαν ενημέρωση λόγω των αυξημένων μέτρων προστασίας που ισχύουν για την αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19.

Μετά από δική μας πρωτοβουλία, που έτυχε της στήριξης και βοήθειας του Ε/Κ Εκπροσώπου κ. Λεωνίδα Παντελίδη, διευθετήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2020, κατ' ιδίαν συνάντηση με τη τριμελή Επιτροπή για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ) στο χώρο του Λήδρα Πάλας.   Κατά την συνάντηση εκφράσαμε την έντονη απογοήτευση μας για την παρατεταμένη στασιμότητα και έλλειψη προόδου κατά την τελευταία τριετία.   Ακολούθως έγινε λεπτομερής και διεξοδική συζήτηση και τύχαμε ενημέρωση για τις εξελίξεις που μεσολάβησαν από την τελευταία συνάντηση μας τον Νοέμβριο του 2017.  

Κατά τη συνάντηση της 19 Σεπτεμβρίου 2020 διευθετήθηκε και πραγματοποιήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2020 κοινή επίσκεψη με την Τριμελή Επιτροπή της ΔΕΑ στο Σκυβαλλότοπο Δικώμου και ακολούθως στο Ανθρωπολογικό Εργαστήρι της ΔΕΑ στην περιοχή του Αεροδρομίου Λευκωσίας, όπου τύχαμε και επί τόπου ενημέρωσης από τα μέλη της ΔΕΑ και το επιστημονικό προσωπικό.  Στο χώρο του σκυβαλλότοπου είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με Τουρκοκύπρια περιβαλλοντολόγο μηχανικό για θέματα που αφορούσαν το χώρο.

Συνοπτικά παραθέτουμε τα κύρια σημεία των πιο πάνω επαφών/ενημερώσεων που αφορούν την οργανωμένη μετακίνηση οστών 70 αγνοουμένων από τους ομαδικούς τάφους στο Ορνίθι καθώς και για τους άλλους 18 αγνοουμένους της Άσσιας, η τύχη των οποίων παραμένει ακόμα αδιευκρίνιστη.

- Αξιολόγηση μαρτυριών από τη ΔΕΑ:   Σύμφωνα με μαρτυρίες  που έδωσαν συμμετέχοντες στην οργανωμένη μετακίνηση των οστών από το Ορνίθι, οι πληροφορίες συγκλίνουν ότι τα οστά ρίχτηκαν εντός τριών λάκκων βάθους 3  μέτρων, σε απόσταση μερικών δεκάδων μέτρων ο ένας από τον άλλο, στις ανατολικές  παρυφές του τότε σκυβαλλότοπου Δικώμου.

- Η ΔΕΑ κατάφερε να εξασφαλίσει μαυρόασπρες εναέριες φωτογραφίες, του ευρύτερου χώρου του σκυβαλότοπου, της περιόδου 1995-96 και με τη βοήθεια σύγχρονης τεχνολογίας έχει οριοθετήσει το χώρο του τότε σκυβαλλότοπου καθώς και τη σημερινή του θέση μετά την περιβαλλοντική αποκατάσταση. Ταυτόχρονα, αξιολογήθηκαν οι πληροφορίες των μαρτύρων και εντοπίστηκαν τα πιθανά σημεία απόρριψης των οστών.  Οι εκτιμήσεις της ΔΕΑ συγκλίνουν ότι τα σημεία απόρριψης των οστών, αν αληθεύουν οι μαρτυρίες, πολύ πιθανόν να βρίσκονται εντός του πυρήνα του σκυβαλλότοπου.  Κατά τη διάρκεια της επί τόπου επίσκεψης μας στο χώρο με τη συνοδεία της Τριμελούς Επιτροπής της ΔΕΑ είχαμε την ευκαιρία να ενημερωθούμε για τα πιο πάνω και να παρατηρήσουμε περιμετρικά από τη δυτική είσοδο μέχρι και το νοτιοανατολικό σημείο του χώρο.

- Αν η πληροφορίες αληθεύουν περί απόρριψης των οστών εντός σκαμμένων λάκκων μερικών μέτρων που ακολούθως επικαλύφθηκαν με χώμα, τότε υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες, σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις του κ. H.P. Arni, τα οστά να προστατεύθηκαν τόσο από τις επιφανειακές πυρκαγιές που ήταν σύνηθες φαινόμενο, όσο και από τις σημαντικές μετακινήσεις σκυβάλων από την περιφέρεια του σκυβαλλότοπου προς τον σημερινό πυρήνα του αποκατεστημένου χώρου.

- H ΔΕΑ έχει χρηματοδοτήσει την κάθοδο του κ. Louro, Πορτογάλου Αρχιτέκτονα/Επιβλέποντα Μηχανικού της αποκατάστασης του σκυβαλλότοπου που πραματοποιήθηκε με χρηματοδότηση της ΕΕ κατά την περίοδο 2009 - 2012.  Ο κ. Louro ετοίμασε μελέτη με τις προκαταρκτικές του απόψεις σχετικά με το χώρο.  Η εισήγηση του ήταν να προηγηθούν όλες οι έρευνες σχετικά με την πειστικότητα των μαρτυριών πριν η Επιτροπή προβεί σε ενέργειες σχετικά με τη διάνοιξη του χώρου.  Σε μια τέτοια περίπτωση, τότε θα είναι αναγκαίο να προηγηθεί Έκθεση Ασφάλειας και Κινδύνων (Security / Risk Assessment Report).

- Η ΔΕΑ μας πληροφόρησε ότι με την ολοκλήρωση των ερευνών της  βρισκόταν στο τελικό στάδιο επεξεργασίας και υποβολής αιτήματος για την παροχή ειδικής χρηματοδότησης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ετοιμασία της Έκθεσης Ασφάλειας και Κινδύνων (Security / Risk Assessment Report) που είχε συστήσει ο κ. Louro.

- Το πιο πάνω είναι ένα σημαντικό βήμα το οποία θα καθορίσει τις επιλογές και δυνατότητες μίας πιθανής διάνοιξης του χώρου.  Μία πιθανή επέμβαση στο χώρο θα απαιτήσει σημαντικά πρόσθετα κονδύλια, καθώς και εξειδικευμένο προσωπικό που δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια αυτή τη στιγμή.

- Κατά την επί τόπου επίσκεψη μας στο σκυβαλλότοπο Δικώμου παρατηρήσαμε τα ακόλουθα:  στο δυτικό άκρο εκτός της περιμέτρου του αποκατεστημένου χώρου βρίσκεται το σημείο συλλογής και καύσης βιοαερίου που αποδεσμεύεται από την διαδικασία βιοδιάσπασης των οργανικών αποβλήτων.   Δεν υπήρχε ένδειξη αναμμένης φλόγας κατά την επίσκεψη μας, όμως ήταν σε λειτουργία το σύστημα περισυλλογής.  Στο  νοτιοδυτικό άκρο του χώρου υπήρχε χώρος περισυλλογής υγρών αποβλήτων που επίσης αποδεσμεύονται κατά την διαδικασία βιοδιάσπασης.  Παρατηρήσαμε κάποιες ποσότητες υγρών και ζωηρή βλάστηση, κυρίως καλαμιώνων, στον περιβάλλοντα χώρο του σημείου.

-  Η Τ/Κ περιβαλλοντολόγος μηχανικός με την οποία συνομιλήσαμε επί τόπου στο Δίκωμο μας πληροφόρησε ότι ο κ. Louro, όταν κλήθηκε από τη ΔΕΑ το 2019 να ετοιμάσει τη σχετική έκθεση, δεν μπόρεσε να αντλήσει οποιαδήποτε στοιχεία από το εγκατεστημένο ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής δεδομένων που βρίσκεται στο χώρο του σκυβαλλότοπου.  Στις διακριτικές αλλά ταυτόχρονα επίμονες ερωτήσεις μας για τους λόγους που αυτά τα δεδομένα δεν ήταν διαθέσιμα μας είπε ότι δεν γνώριζε αν το πρόβλημα ήταν προσωρινό ή μόνιμο, ούτε αν τα δεδομένα είχαν διαγραφεί ή κατά πόσο υπάρχουν προϋποθέσεις να ανακτηθούν.  Σε ερώτησή μας προς τα μέλη της ΔΕΑ κατά πόσο ο κ. Lοuro έκανε αναφορά στην έκθεσή του για το γεγονός αυτό οι εκπρόσωποι της ΔΕΑ δεν γνώριζαν και υποσχέθηκαν να τα διερευνήσουν.

- Κατά την επίσκεψη μας στο Ανθρωπολογικό Εργαστήρι της ΔΕΑ στην παρουσία της τριμελούς επιτροπής (την Τ/Κ πλευρά εκπροσώπησε η βοηθός της κα. Κουτσιούκ) είχαμε την ευκαιρία να ενημερωθούμε από την επιστημονική ομάδα Ανθρωπολόγων, Αρχαιολόγων και άλλων μελών της ομάδας συντονισμού για μια σειρά σημαντικών θεμάτων που μας έχουν απασχολήσει τα τελευταία χρόνια.

- Η επιστημονική ομάδα μας παρουσίασε λεπτομερή ενημέρωση για τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα των ερευνών.  Συνοπτικά, έχουν καταχωρημένες 104 περιπτώσεις αγνοουμένων που εξαφανίστηκαν στην Άσσια.   Από την έναρξη του προγράμματος έχουν διενεργηθεί 44 συνολικά εκταφές εκ των οποίων οι 14 υπήρξαν επιτυχείς με εντοπισμό οστών, ενώ 30 υπήρξαν ανεπιτυχείς. 

- Μέχρι σήμερα, έχει εντοπιστεί γενετικό προφίλ για 86 συνολικά περιπτώσεις και παραμένουν άλλες 18 περιπτώσεις που είναι υπό διερεύνηση.  Η πιο μεγάλη ομάδα αφορά τους 70 αγνοουμένους που εκτελέστηκαν στο Ορνίθι.  Από αυτή την ομάδα έχουν ταυτοποιηθεί με γενετικό προφίλ οι 68, ενώ δύο προφίλ παραμένουν ακόμα υπό διερεύνηση.   Συνολικά 35 οικογένειες έχουν παραλάβει τα οστά και έχουν τελέσει κηδείες, ενώ άλλες 33 αρνήθηκαν να τα παραλάβουν φοβούμενοι ότι η ΔΕΑ απλά θα έκλεινε τις υποθέσεις.   Κατά κανόνα, οι τελευταίες αποτελούν ακραίες περιπτώσεις όπου έχουν παρουσιαστεί μικρά τεμάχια οστών στις οικογένειες που φτάνουν μέχρι τα 2 εκατοστά του μέτρου μόνον.

- Αυτή τη στιγμή πέραν της περίπτωσης της μετακίνησης των οστών από το Ορνίθι, εξετάζονται και οι υπόλοιπες 18 καταγεγραμμένες περιπτώσεις αγνοουμένων που εξαφανίστηκαν ατομικά ή σε μικρές ομάδες.  Πληροφορηθήκαμε ότι υπάρχουν μερικές περιπτώσεις που βρίσκονται στο στάδιο ένταξης στο πρόγραμμα ανασκαφών στο προσεχές μέλλον.

- Επίσης έχουν επιβεβαιωθεί από την επιστημονική ομάδα οι πληροφορίες που πήραμε το προηγούμενο διάστημα από συγγενείς αγνοουμένων ότι ο αριθμός των διακριβωμένων οστών που είχαν παρουσιαστεί στις οικογένειες τα προηγούμενα χρόνια έχει μειωθεί μετά το φιάσκο με την περίπτωση Γεώργιου Φορή, καθότι κρίθηκε ότι τα ανθρωπολογικά κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την απόδοση τους σε συγκεκριμένες περιπτώσεις είχαν πολύ αυξημένες πιθανότητες λάθους, όπως αποδείχθηκε και στην πράξη.  Η αλλαγή αυτή προέκυψε ως αποτέλεσμα της τροποποίησης των πρωτοκόλλων που πλέον τηρούνται για τις περιπτώσεις διαταραγμένων χώρων ταφής.  Αυτό καταδεικνύει και τις τεράστιες δυσκολίες που προκύπτουν για την επίλυση τέτοιων περιπτώσεων.

- Συνεπεία των πιο πάνω, θέσαμε επιτακτικά την ανάγκη να εξεταστούν με τη μέθοδο DNA τα οστά, που αγγίζουν τις 2500, που σήμερα φυλάγονται στο Ανθρωπολογικό Εργαστήρι και να παραδοθούν στις οικογένειες.  Συνεχίσαμε να εκφράζουμε επιφυλάξεις κατά πόσο οι μέχρι σήμερα έρευνες έχουν τελεσίδικα καταλήξει ότι ο πραγματικός αριθμός των δολοφονηθέντων στο Ορνίθι ήταν μόνον 70.  Αυτό το στηρίζουμε στο γεγονός ότι, ο αριθμός αγνοουμένων πολλές φορές έχει μεταβληθεί μεταξύ 70 - 71 περιπτώσεων, αλλά και στο γεγονός ότι σύμφωνα με τις πληροφορίες που πήραμε κατά τις δύο τελευταίες συναντήσεις, η έρευνα σταμάτησε μόλις εντοπίστηκαν 70 γενετικά προφίλ που ήταν το ζητούμενο.  Η ταύτιση των εναπομεινάντων δύο γενετικών προφίλ που παραμένουν αδιευκρίνιστα θα ρίξουν  περαιτέρω φως στην υπόθεση.

- Η έντονη στάση μας γύρω από το θέμα αγγίζει πρωτίστως την ουσία της προσπάθειας για τη διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων, που δεν είναι μόνο η κατά γράμμα υποχρέωση από πλευράς ΔΕΑ να εξακριβώσει αν ένας αγνοούμενος είναι ζωντανός ή νεκρός, αλλά να προσφέρει μία αξιοπρεπή κατάληξη και κλείσιμο του μεγάλου ανθρωπιστικού κεφαλαίου και επούλωση των τραυμάτων που βιώνουν οι οικογένειες των αγνοουμένων τα τελευταία 46 και πλέον χρόνια.  Η ΔΕΑ μας άκουσε με προσοχή και υποσχέθηκε να εξετάσει το θέμα, ενόψει και του γεγονότος ότι λόγω των περιορισμών και της μειωμένης δραστηριότητας υπάρχει μεγαλύτερη οικονομική δυνατότητα να επανεξεταστεί το αίτημα μας αυτό.

Καταλήγοντας, κατά την πρόσφατη παρουσία μας στη σύσκεψη που έγινε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπής Προσφύγων - Εγκλωβισμένων - Αγνοουμένων - Παθόντων Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις 8 Δεκεμβρίου 2020, όπου συζητήθηκαν οι πρόσφατες εξελίξεις γύρω από το θέμα των αγνοουμένων, τους ενημερώσαμε για τα πιο πάνω και ζητήσαμε από τα μέλη της Επιτροπής και όλων των Κοινοβουλευτικών Κομμάτων να συνδράμουν στις προσπάθειες για προώθηση της έγκριση του αιτήματος της ΔΕΑ για παροχή πρόσθετου κονδυλίου από την ΕΕ για την ετοιμασία της Έκθεσης Ασφάλειας και Κινδύνων (Security / Risk Assement Report) από τον ο κ. Louro.  Επισημάναμε επίσης ότι, σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια μπορούν να διαδραματίσουν οι 6 Κύπριοι Ευρωβουλευτές, κάτι που αναμένουμε ότι θα πράξουν.

Επιτροπή Συγγενών Αγνοουμένων Άσσιας