20 Αύγουστος 2016, Σημερινή

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΑΠΟ ΤΟ '75 ΣΤΟΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΡΟΒΟΛΟΥ

Δύο από τις δασκάλες αυτές μίλησαν στο ΚΥΠΕ για τις εμπειρίες τους, τη ζωή στο αντίσκηνο, τις εκδηλώσεις που διοργάνωναν, εκδηλώσεις μυσταγωγίας, πλημμυρισμένες με αγάπη, φόρτιση, χαρά και προπάντων συγκίνηση.

Γυναίκες της εκπαίδευσης, δασκάλες, ανάμεσα στις οποίες η Μαρούλα Θεοδοσιάδου, η Λήδα Νεοφύτου, η Καρολίνα Ανδρέου και η Όλγα Γεωργιάδου, πρόσφεραν άοκνα τις υπηρεσίες τους σε μια προσπάθεια να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους στα προσφυγόπουλα.

Η κυπριακή τραγωδία άφησε στο πέρασμά της χιλιάδες πρόσφυγες, ανάμεσά τους και παιδιά που έζησαν και αυτά, μαζί με τους υπόλοιπους, τη σκληρότητα του αντίσκηνου. Οι Κύπριοι -που βίωσαν την προσφυγιά, τον πόνο, την εγκατάλειψη, τη δυστυχία- άφησαν πίσω τους ό,τι αγαπούσαν, την ψυχή τους ολόκληρη. Πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα. Πολλοί εξ αυτών ακόμη περιμένουν την ώρα που θα επιστρέψουν πίσω. Ζουν με την ελπίδα του γυρισμού και της απελευθέρωσης.

Δύο από τις δασκάλες αυτές μίλησαν στο ΚΥΠΕ για τις εμπειρίες τους, τη ζωή στο αντίσκηνο, τις εκδηλώσεις που διοργάνωναν, εκδηλώσεις μυσταγωγίας, πλημμυρισμένες με αγάπη, φόρτιση, χαρά και προπάντων συγκίνηση.

Οι μνήμες είναι ζωντανές
Η Μαρούλα Θεοδοσιάδου διετέλεσε Διευθύντρια του Παιδικού Σταθμού και Νηπιαγωγείου «Μάνα», που είχε δημιουργηθεί στον καταυλισμό του Σταυρού Στροβόλου. Σαράντα χρόνια στα Δημοτικά σχολεία και αργότερα στο Νηπιαγωγείο «Μάνα», από όπου αφυπηρέτησε. Θυμάται τις όμορφες και συγκινητικές εκδηλώσεις που διοργάνωναν για ψυχαγωγία των μικρών πιτσιρικάδων, χορεύοντας άλλοτε τον καλαματιανό και άλλοτε απαγγέλοντας ποιήματα, όπως «Το σπίτι μου το πατρικό» με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού Λήδας Νεοφύτου.

«Αυτές τις μέρες οι μνήμες είναι πολύ ζωντανές. Φύγαμε πρόσφυγες από το Νηπιαγωγείο», σημείωσε, λέγοντας πως το 1975 τούς φιλοξένησαν στην κοινωνική μέριμνα Αγίων Ομολογητών. Αργότερα όμως -όπως ανέφερε- σκέφτηκαν ότι έπρεπε να ιδρύσουν ένα Νηπιαγωγείο για τα προσφυγόπουλα που ήταν μέσα στους καταυλισμούς.

Το Σωματείο Μάνα
Η πρόεδρος του Σωματείου Μάνα, η αείμνηστη Ελενίτσα Χρυσαφίνη, μετά την εισήγηση της κ. Θεοδοσιάδου δέχτηκε την πρόταση και δεν άργησε η μετάβαση στο Υπουργείο για την έγκριση. Το έργο αυτό το ανέλαβε, όπως μας εκμυστηρεύτηκε η κ. Θεοδοσιάδου, με συναισθήματα πίκρας, λύπης και αγανάκτησης για το κακό που είχε γίνει στον τόπο μας, αλλά και με το πνεύμα της ελπίδας, της αγάπης για τα παιδιά που έπρεπε να τύχουν της σωστής μεταχείρισης και διαπαιδαγώγησης.

Η Μαρούλα Θεοδοσιάδου δεν άργησε να μεταβεί στο Υπουργείο Παιδείας για να ζητήσει μια δασκάλα. Η δασκάλα αυτή -όπως είπε- ήταν η Λήδα Νεοφύτου, με την οποία από τότε τους συνδέει μια μακρόχρονη φιλία. H Υπηρεσία Μερίμνης τούς παρέδωσε ένα μεγάλο αντίσκηνο, το οποίο είχαν χωρίσει σε τρία μέρη. Το πρώτο ήταν το καθιστικό όπου τα παιδιά έπαιρναν το πρωινό τους, και μετά γινόταν η προσευχή και στη συνέχεια η κουβέντα με τα προσφυγόπουλα.

Το δεύτερο μέρος ήταν για τις δραστηριότητες των παιδιών, ζωγραφική και παιγνίδι, και το τελευταίο ήταν η κουζίνα. Ο προσφυγικός καταυλισμός, παρατήρησε, είχε καταστεί μια πραγματική όαση. Θυμάται τότε το 1975 που Υπουργός Παιδείας ήταν ο Δρ Α. Μικελλίδης, ο οποίος στις εκδηλώσεις τις πλείστες φορές άνοιγε τη φιλανθρωπική αγορά του Σωματείου «Μάνα». Τα περισσότερα εκθέματα στην αγορά φτιάχνονταν από τις ίδιες τις μητέρες, ενώ όλα τα υλικά τα πρόσφερε το Σωματείο «Μάνα».
Έπρεπε να νιώθουν ασφάλεια και γαλήνη.

Η κ. Θεοδοσιάδου, μιλώντας στο ΚΥΠΕ, θυμάται με συγκίνηση τις μέρες που οι γιορτές ήταν κατάμεστες από πλήθος κόσμου, τότε που τα μικρά κοριτσάκια, ντυμένα με κυπριακές στολές και κρατώντας μικρά πανέρια με λουλούδια, καλωσόριζαν τους ξένους. Βέβαια, όπως αφηγείται, στο τραγούδι και στον χορό λάμβαναν μέρος και οι ίδιες οι δασκάλες, οι μητέρες και τα παιδιά.

«Το να ασχολείσαι με μια νέα γενιά, με αυτές τις αθώες ψυχούλες που γνώρισαν τόσο γρήγορα τον πόλεμο και τον βίαιο ξεριζωμό από τα σπίτια τους, με ένα πόθο -τον γυρισμό- είναι εμπειρία ζωής», σημείωσε. Οι δασκάλες προσπαθούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά στον καταυλισμό, ώστε να μην μείνουν απομονωμένα και να αισθανθούν ξανά την ασφάλεια και τη γαλήνη.

Τα πρώτα Χριστούγεννα στο αντίσκηνο
Στη Μαρούλα Θεοδοσιάδου είχαν αναθέσει να δημιουργήσει νηπιαγωγεία και σε άλλους τέσσερεις προσφυγικούς καταυλισμούς. Θυμάται με μεγάλη λύπη πως αγκάλιασε τα παιδιά από την πρώτη στιγμή. «Ήταν όλα σαν φοβισμένα αγρίμια», λέει. Θυμάται επίσης τα πρώτα Χριστούγεννα στο αντίσκηνο, που η εκδήλωση είχε καταστεί πραγματική μυσταγωγία. Τα ίδια τα παιδιά, σημείωσε, μέσα από τη ζωή τους βοήθησαν όχι μόνο την ίδια αλλά και πολλούς δασκάλους να αρχίσουν να γράφουν. Τα τραγούδια που έγραψε η ίδια ήταν ύμνοι, όπως μας είπε.

Το 1976 γράφει ένα βιβλίο με τα ποιήματα της προσφυγιάς με τίτλο «Τραγουδώ για την προσφυγιά», με στίχους που μιλούν για τη ζωή στον καταυλισμό Σταυρού και την προσπάθεια της εκπαιδευτικού να αγγίξει τα προσφυγόπουλα. Διαφαίνεται η αγανάκτησή της μπροστά στην προδοσία, η πίκρα για την αδικία και πάνω απ' όλα η ελπίδα της επιστροφής. Το 1988 γράφει το «Αναφορά στον πατέρα» και πιο πριν «Του καημού και της ελπίδας» και «Το ειρηνοχώρι», το 2012 το εφηβικό μυθιστόρημα «Το 'σκασα απ' το σπίτι».

Αναφέρθηκε και στα «Παιδικά σαλπίσματα πίκρας και ελπίδας», που αποτελούν ζωντανές μαρτυρίες καταπάτησης των δικαιωμάτων των παιδιών της Κύπρου, οι οποίες καταγράφηκαν σε εκθέσεις προσφυγόπουλων Ξυλοφάγου - Ξυλοτύμπου -Ορμήδειας. Αυτά εκδόθηκαν σε βιβλίο με τίτλο «Παιδικά σαλπίσματα πίκρας και ελπίδας». H μαθήτρια Μαρία Παφίτη, από την Άσσια στο Ε' Δημοτικό Σχολείο Ξυλοτύμπου, έγραψε στην έκθεσή της τότε:

«Χριστούγεννα. Φέτος δεν ήτανε σαν τις άλλες τις χρονιές. Ο καταραμένος πόλεμος μάς στέρησε τα πάντα. Πού είναι το ζεστό μας σπιτικό; Το δενδράκι μας με τα ωραία στολίδια; Πού είναι τα γλυκίσματα και τα μυρωδάτα κουλουράκια; Πού είναι ο αγαπημένος μας πατερούλης; Κοιμήθηκα και τον είδα στον ύπνο μου και γέμισα χαρά. Έτσι ένιωσα και εγώ λίγη χαρά των Χριστουγέννων, στον ύπνο μου όμως. Όταν ξύπνησα η καρδιά μου γέμισε λύπη».

Με τα παιδικά μάτια
Μια άλλη δασκάλα, η Λήδα Νεοφύτου, που εργάστηκε για 40 χρόνια στην προδημοτική εκπαίδευση, μας μίλησε για τις δικές της εμπειρίες με τα παιδιά στα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς. Οι χρονιές που την άγγιξαν περισσότερο -όπως είπε- ήταν αυτές στον καταυλισμό του Σταυρού, από τις 15 Ιανουαρίου του 1975. Η ίδια έμεινε στον καταυλισμό μέχρι που διαλύθηκε και η τελευταία παράγκα, δηλαδή επτά χρόνια.

«Η δουλειά μου σε μία τάξη με προσφυγόπουλα μού έδινε δύναμη να εκτελέσω στο ακέραιο το καθήκον μου. Ήταν κάτι που ενδυνάμωνε τη θέλησή μας για προσφορά. Το νιώθαμε σαν προσφορά όχι μόνο στα παιδιά, που έπρεπε να τα βοηθήσουμε να ξαναβρούν τη γαλήνη τους, αλλά και στην πατρίδα», είπε, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, προσθέτοντας ότι τα παιδιά ένιωθαν την αγάπη που τους πρόσφερε. Τα προσφυγόπουλα, θυμάται η κ. Νεοφύτου, τις πρώτες μέρες όταν άκουγαν να περνάει κάποιο φορτηγό ή δυνατό θόρυβο κρύβονταν κάτω από τα τραπέζια.

Οι συγκινήσεις ήταν πάρα πολλές
Η ζωή στον καταυλισμό, είπε, «ουδέποτε θα σβήσει από τη μνήμη μου. Οι συγκινήσεις ήταν πάρα πολλές. Καταφέραμε με τα μωρά να βρούμε την ηρεμία». Ανέφερε ακόμα ότι το αντίσκηνο της προσφυγιάς επισκέφτηκε αρκετές φορές και ο Εθνάρχης Μακάριος, ενώ αντιπροσωπίες από διάφορες χώρες, τα ΗΕ και την Ελλάδα βρέθηκαν επίσης στον καταυλισμό.

Τα προσφυγόπουλα επισκέφθηκε και ο Αλέξης Παναγούλης, μας είπε. Τα παιδιά, σε συνέδρια που γίνονταν στην Κύπρο, πρόσφεραν ένα λουλούδι στον κάθε σύνεδρο με ένα μήνυμα στο σχήμα της Κύπρου, του περιστεριού, ή του αντίσκηνου. Τα παιδιά, είπε η Λήδα Νεοφύτου, ζωγράφιζαν με διάφορα χρώματα. Τον πρώτο καιρό, θυμάται, κυριαρχούσε στις ζωγραφιές των παιδιών το κόκκινο, το μαύρο και το γκρίζο. Πέρασαν δύο με τρία χρόνια για να αρχίσουν να βάλουν χρώματα στα σχέδιά τους τα παιδιά.

Κ.Π.