Πιο κάτω παρουσιάζουμε την ομιλία του κ. Παναγιώτη Καλλή στην εκδήλωση, Ημέρα Μνήμης Άσσιας - Πεσόντες και Αγνοούμενοι, που διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια», στις 28 Αυγούστου 2016 στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγ. Ανδρέα στο Πλατύ Αγλαντζιάς.

Ο κ. Παναγιώτης Καλλής, πρώην μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνελήφθηκε στην Άσσια από τα Τουρκικά στρατεύματα κατοχής αμέσως μετά την κατάληψη του χωριού στις 14 Αυγούστου 1974.  Μετά την προσωρινή του κράτηση στην Άσσια μεταφέρθηκε στο γκαράζ Παυλίδη την 17ην Αυγούστου όπου και παρέμεινε υπό κράτηση μέχρι της απολύσεως του την 11ην Σεπτεμβρίου 1974.

Ομιλία κ. Παναγιώτη Καλλή
Οι διοργανωτές αυτής της σεμνής εκδήλωσης με έχουν καλέσει να μιλήσω για μια πτυχή της τραγωδίας που έχει πλήξει το χωριό μας, την αγαπημένη μας Άσσια, μετά την κατάληψη της από τον Τουρκικό στρατό στις 14.8.1974.  Την πτυχή των συλληφθέντων και αιχμαλωτισθέντων Ασσιωτών. Είναι προφανές ότι αυτή η πτυχή υστερεί σε σοβαρότητα έναντι εκείνης των ανάνδρως δολοφονηθέντων και των αγνοουμένων οι οποίοι και αυτοί έχουν υποστεί μαρτυρικό θάνατο. Ωστόσο ως θα φανεί στη συνέχεια και οι συλληφθέντες βίωσαν το δικό τους Γολγοθά.  Η Τουρκική βαρβαρότητα αντιμετώπισε και μεταχειρίστηκε με βίαιο, απάνθρωπο και ταπεινωτικό τρόπο τους συλληφθέντες και αιχμαλωτισθέντες.

Υπάρχουν τρεις κατηγορίες συλληφθέντων.  Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει εκείνους που συνελήφθηκαν και αιχμαλωτίσθηκαν στον Τουρκικό τομέα της Λευκωσίας, στο γκαράζ Παυλίδη και στις φυλακές Σεραγίου.  Σ΄ αυτή την κατηγορία ανήκει και ο ομιλών.  Περιλαμβάνει επίσης εκείνους που από το γκαράζ Παυλίδη μεταφέρθηκαν και κρατήθηκαν σε φυλακές της Τουρκίας - στα Άδανα, Αμάσεια και Αντίγιαμα.

Στους πιο πάνω τόπους κράτησης στη Λευκωσία κρατήθηκαν 40 Ασσιώτες. Απολύθηκαν μεταξύ της 16.9.1974 και 25.9.1974.  Στις φυλακές της Τουρκίας κρατήθηκαν 36 Ασσιώτες.  Απολύθηκαν μεταξύ της 18.10.1974 και 28.10.1974.

Η δεύτερη κατηγορία συλληφθέντων περιλαμβάνει εκείνους που συνελήφθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Γκαράζ Παυλίδη.  Δεν κρατήθηκαν γιατί ήταν ηλικίας πέραν των 50 ετών. Στην κατηγορία αυτή θα γίνει ειδική αναφορά στη συνέχεια.

Η Τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει άτομα πολύ προχωρημένης ηλικίας.  Κρατήθηκαν για μερικές μέρες σε διάφορους τόπους κράτησης στο χωριό.

Ο αρχικός τόπος κράτησης των περισσότερων από τους συλληφθέντες ήταν το ισόγειο της κατοικίας του Τάκη Κουταλιανού.

Η πιο συγκλονιστική πλευρά του δράματος των συλληφθέντων ήταν η σύλληψη και μεταφορά στον τόπο της κράτησης ανθρώπων πολύ προχωρημένης ηλικίας.  Μεταξύ των κρατουμένων ήταν ο Χριστούδιας του Χ΄΄Γιώρκου ηλικίας 95 ετών, ο Χρίστος του Κιτσιεθκιού ηλικίας 88 ετών, ο Κυριάκος του Πανάου ηλικίας 85 ετών και ο Σάββας Καρής ηλικίας 80 ετών. Όλοι τους σεβάσμιοι γέροντες.  Εμβληματικές μορφές.  Ενώ οι νεότεροι στην ηλικία ψιθυριστά αναφέρονταν στους λόγους που είχαν οδηγήσει στην τραγική κατάσταση που είχε περιέλθει η Κύπρος και το χωριό μας, - στο άφρον πραξικόπημα και στη δράση της ΕΟΚΑ Β'- οι γέροντες παρέμεναν ψύχραιμοι και γαλήνιοι.  Κανένα σχόλιο, καμιά μεμψιμοιρία. Στο όλο παρουσιαστικό τους αποτυπωνόταν ένα βουβό παράπονο μια απογοήτευση, ένας καημός για την απώλεια της λατρεμένης μας Άσσιας.

Μεταξύ των κρατουμένων στην κατοικία Κουταλιανού ήταν και ο Χρίστος Τσικουρής. Αρχοντάνθρωπος με αφοπλιστική ευγένεια.  Άριστος γνώστης της τουρκικής γλώσσας. Συνέβαλε καθοριστικά στη βελτίωση των συνθηκών κράτησης των κρατουμένων.  Βρίσκεται και αυτός στον μακρύ κατάλογο των αγνοουμένων της Άσσιας.

Την πρώτη νύχτα της κράτησης στην κατοικία Κουταλιανού όλοι οι κρατούμενοι δέθηκαν πισθάγκωνα με ττέλλι.  Ακολούθησε σωματική έρευνα και αφαίρεση όλων των υπαρχόντων των κρατουμένων.  Χρημάτων, ρολογιών και δακτυλιδιών. Οι υπερήλικες λύθηκαν μετά την σωματική έρευνα. Οι δε υπόλοιποι το πρωί της επομένης.

Την επόμενη μέρα, 15.8.1974 και στη διάρκεια της νύκτας της ίδιας μέρας, δεν δόθηκε νερό και τροφή στους 100 περίπου κρατούμενους.

Στις 17.8.1974 και κατά η ώρα 3:00 μ.μ. όλοι οι κρατούμενοι εκτός από τους υπερήλικες μεταφέρθηκαν με λεωφορεία στο γκαράζ Παυλίδη μέσω των χωριών Τζάους, Δικώμου και Μπογαζίου.  Στο γκαράζ Παυλίδη κρατήθηκαν οι ηλικίες κάτω των 50 ετών. Για τους ηλικίας άνω των 50 ετών διατάχθηκε όπως επιστρέψουν στο χωριό. Πράγματι επέστρεψαν.  Μερικοί από αυτούς βοήθησαν και στην περισυλλογή και ταφή των δολοφονηθέντων από τους Τούρκους. Συνελήφθηκαν εκ νέου στις 21.8.1974. Μεταφέρθηκαν μαζί με άλλους συλληφθέντες όλοι στο γκαράζ Παυλίδη. Ήταν 107 άτομα ηλικίας 18 μέχρι 80 ετών. Ακολούθησε η ίδια διαδικασία και διαλογή. Κρατήθηκαν οι ηλικίας κάτω των 50 ετών. Οι άνω των 50 ετών, 70 τον αριθμό, διατάχθηκε όπως επιστρέψουν στο χωριό. 18 από αυτούς ήταν κάτοικοι γειτονικών χωριών. Είχαν καταφύγει στο χωριό μας για περισσότερη ασφάλεια. Αργότερα έγινε γνωστό ότι και οι 70 δολοφονήθηκαν μαζικά κατά την επιστροφή τους και ρίχθηκαν σε δύο πηγάδια στην περιοχή του χωριού Ορνίθι.  Η μαζική δολοφονία 70 ατόμων, όλοι ενήλικες μερικοί ήταν πέραν των 75 ετών, καταμαρτυρεί την βαρβαρότητα και θηριωδία του Τουρκικού στρατού.  Οι αιμοσταγείς Αττίλες όχι μόνο δεν σεβάστηκαν το δικαίωμα της ζωής των 70 συλληφθέντων αλλά τους εκτέλεσαν μαζικά για επαύξηση του πόνου τους και για να προσθέσουν στην οδύνη και αγωνία τους.

Και τώρα ας μου επιτραπεί να αναφερθώ στις συνθήκες κράτησης στο γκαράζ Παυλίδη.  Ήταν άθλιες.  Οι κρατούμενοι των οποίων ο αριθμός αυξομειωνόταν από περίπου 400 σε 1000, αρχικά εκοιμούντο στο τσιμεντένιο δάπεδο.  Αργότερα, στις 26.8.1974 τους δόθηκε από ένα σεντόνι.  Τις πρώτες μέρες της κράτησης δεν υπήρχε νερό ακόμη και για πλύσιμο των χεριών, ούτε σαπούνι. Η ποσότητα της τροφής ήταν ελάχιστη.

Στη διάρκεια της κράτησης στο γκαράζ Παυλίδη, τα μεσάνυχτα της 19ης προς την 20.8.1974 η Τ/Κ αστυνομία επιβίβασε 400 περίπου κρατούμενους σε λεωφορεία αφού τους έδεσε τα μάτια και τα χέρια πισθάγκωνα.  Τους μετέφερε σε τοποθεσία κοντά στη θάλασσα στην περιοχή Κερύνειας.  Εκεί αγκυροβολούσε Τουρκικό πλοίο.  Στη διάρκεια της διαδρομής και κοντά στο Μπογάζι σταμάτησαν όλα τα λεωφορεία.  Μπήκαν ένοπλοι στα λεωφορεία και άρχισαν να βρίζουν χυδαιότατα τους κρατούμενους.  Στη συνέχεια προέβηκαν σε μαζικό ξυλοδαρμό των κρατουμένων με τη χρήση των υποκόπανων των όπλων που κρατούσαν.  Ο μαζικός ξυλοδαρμός συνεχίσθηκε και όταν τα λεωφορεία σταμάτησαν στην ακτή.  Ένας μεγάλος αριθμός των ευρισκόμενων στα λεωφορεία διατάχθηκε όπως επιβιβασθεί στο πλοίο για μεταφορά στις φυλακές της Τουρκίας.  Η άγρια κακοποίηση ήταν η αιτία για τη μείωση του ηθικού των αιχμαλώτων.  Πάγωνε το αίμα τους, όταν τις επόμενες μέρες τους καλούσαν να επιβιβασθούν σε λεωφορεία για μεταφορά στην Τουρκία.  Συνέβαιναν όμως και χειρότερα.  Συχνά έρχονταν στο γκαράζ Παυλίδη Τουρκοκύπριοι και με το πρόσχημα ότι κάποιοι κρατούμενοι είχαν βλάψει Τουρκοκύπριους τους έπαιρναν μαζί τους.  Έκτοτε είναι αγνοούμενοι.  Τις μέρες που ακολούθησαν μεταφέρθηκαν σταδιακά και οι υπόλοιποι κρατούμενοι στο γκαράζ Παυλίδη στις φυλακές της Τουρκίας, εκτός εκείνων που μεταφέρθηκαν στις φυλακές Σεραγιού.  Κατά την είσοδο τους στις φυλακές τις Τουρκίας υπέστησαν άγριο ξυλοδαρμό.  Στο στάδιο της κράτησης τους δεν υπήρχε κακομεταχείριση εκτός σε ορισμένες περιπτώσεις.  Οι συνθήκες κράτησης στις φυλακές της Τουρκίας και Σεραγιού ήταν συνθήκες κράτησης σε φυλακές αλλά οι υπεύθυνοι των φυλακών μετέρχονταν διάφορα μέσα για μείωση του ηθικού των κρατουμένων.

Κλείνω με τα εξής: Αυτό που έχει σημαδέψει ανεξίτηλα τη μνήμη μου είναι ο υπεροπτικός, ο αλαζονικός τρόπος συμπεριφοράς των υπεύθυνων για την κράτηση των αιχμαλώτων. Διακρινόταν από άκρατη εκδικητικότητα και θριαμβευτικό ύφος από έκδηλη πρόθεση ταπείνωσης των κρατουμένων.  Αυτό όμως που είναι πολύ απογοητευτικό είναι το ότι παρά την παρέλευση 42 ετών δεν έχει ακόμη αποχωρήσει ο Τουρκικός στρατός κατοχής.  Προσδοκώ ότι πλησιάζει η ώρα της επιστροφής μας στα αιματοβαμμένα χώματα του χωριού μας για να το ξαναζωντανέψουμε. Να αναστηλώσουμε τις καταστραφείσες και βεβηλωθείσες εκκλησίες της Παναγίας, του Άη Γιώρκη και του Αγίου Θεοδώρου.  Να ξεπλύνουμε και καθαρίσουμε την εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου από το μίασμα της μετατροπής του σε τζαμί.  Να τιμήσουμε όπως τους αξίζει τους αδικοχαμένους χωριανούς μας.

Άγ. Ανδρέας, Πλατύ Αγλαντζιάς, 28/08/2016

Επίσης καταχωρημένη στην ιστοσελίδα μας, στην ενότητα Εγκλωβισμός & Διωγμός - Μαρτυρίες, είναι η ένορκη κατάθεση που παραχώρησε ο κ. Π. Καλλής το 1974 μετά την απελευθέρωση του από την αιχμαλωσία