Η Άσσια Σήμερα

· Όλοι οι Έλληνες κάτοικοι του χωριού έχουν εκδιωχθεί και δεν τους επιτρέπεται να επιστρέψουν στις περιουσίες τους.

· Η Τουρκία μετέφερε αριθμό Τουρκοκυπρίων από το νότιο μέρος της Κύπρου καθώς και σημαντικό αριθμό εποίκων από την Τουρκία, κατά παράβαση των διεθνών νόμων, και τους εγκατέστησε στις περιουσίες των Ελλήνων κατοίκων της Άσσιας.

· Όλα τα ιερά μνημεία του χωριού, εκκλησίες, νεκροταφεία, έχουν συληθεί και λεηλατηθεί: εικονίσματα, ιερά σκεύη, τοιχογραφίες και τα κτίσματα βρίσκονται σε άθλια κατάσταση.

· Το ένα τρίτο του χωριού ή περίπου 285 σπίτια (σύμφωνα με υπολογισμούς του κ. Γιαννή Πελεκάνου) που βρίσκονταν κυρίως στο βόρειο μέρος του χωριού έχουν κατεδαφιστεί πλήρως. Αυτό το μέρος του χωριού ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου παραδοσιακής κυπριακής αρχιτεκτονικής.

· Μετέτρεψαν μεγάλο μέρος του χωριού σε ένα απέραντο στρατόπεδο έκτασης πέραν των 3 τετραγωνικών χιλιομέτρων όπου σταθμεύει η 28η Μηχανοκίνητη Μεραρχία του τουρκικού στρατού.

Σήμερα το νότιο μέρους του χωριού είναι περίκλειστο με ψηλό τοίχο και συρματόπλεγμα και φρουρείται από ένοπλους Τούρκους στρατιώτες. Εντός αυτής της τεράστιας στρατιωτικής ζώνης, περιλαμβάνονται:

· εκατοντάδες σπίτια Ασσιωτών,

· δύο εκκλησίες, του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου και του Αγίου Σπυρίδωνα,

· το Δημοτικό σχολείο της Άσσιας που το 1974 φιλοξενούσε περίπου 400 μαθητές και 12 δασκάλους,

· δύο ποδοσφαιρικά γήπεδα του Εθνικού και της Ομόνοια Άσσιας,

· τέσσερα σινεμά (δύο με οροφή και δύο καλοκαιρινά χωρίς οροφή),

· και μια πολύ μεγάλη αγροτική έκταση νότια του χωριο

Εντός του στρατοπέδου βρίσκεται η 28η Μηχανοκίνητη

Μεραρχία του τουρκικού στρατού όπου σταθμεύουν εκατοντάδες άρματα μάχης και χιλιάδες τούρκοι στρατιώτες και μέσω αυτού οι δυνάμεις κατοχής ουσιαστικά ελέγχουν την ανατολική Μεσαορία. Τα σπίτια εντός της στρατιωτικής ζώνης τα χρησιμοποιούν παράνομα κυρίως αξιωματικοί του τουρκικού στρατού καθώς επίσης και τούρκοι στρατιώτες.

Το Δημοτικό σχολείο το έχουν μετατρέψει στα γραφεία Διοίκησης της 28ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας του τουρκικού στρατού.

Η εκκλησία χρονολογείται από την εποχή της Βενετοκρατίας στην Κύπρο και είναι ίσως ένα από τα αρχαιότερα χριστιανικά μνημεία της περιοχής μας. Σ' αυτή την εκκλησία λειτουργούνταν οι κάτοικοι της Άσσιας, όταν η κοινότητά μας ήταν χτισμένη γύρω από την εκκλησία και συγκεκριμένα στις τοποθεσίες Χανούδκια, Πρόδρομοι και Συκαμιές.

Όλα τα πολύτιμα αντικείμενα της εκκλησίας, αρχαία εικονίσματα, εικονοστάσι και ιερά σκεύη λεηλατήθηκαν από αρχαιοκάπηλους και η εκκλησία σήμερα βρίσκεται πλήρως βεβηλωμένη και κινδυνεύει με κατάρρευση αφού ήδη μέρος του βόρειου τοίχου έχει καταρρεύσει ή κατεδαφιστεί.

Χτίστηκε το 1861 σε χρονικό διάστημα εξήντα πέντε μόνο ημερών, στην κάτω ενορία της Άσσιας, με εθελοντική κυρίως εργασία. Η σύντομη αποπεράτωσή της οφείλεται στον ανταγωνισμό που υπήρχε ανάμεσα στις δυο ενορίες, που ξεκίνησαν σχεδόν ταυτόχρονα την ανέγερση των εκκλησιών τους, και στη μεγάλη επιθυμία των ενοριτών να αποκτήσουν εκκλησία.

Η εκκλησία ήταν ρυθμού βασιλικής. Το ιερό βήμα χωριζόταν από τον κυρίως ναό με περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Στο βόρειο τοίχο του ναού υπήρχε ξυλόγλυπτος άμβωνας στον οποίο από ξύλινη σκάλα ανέβαινε ο διάκονος και εκφωνούσε το Ευαγγέλιο. Στο δυτικό μέρος του ναού υπήρχε μεγάλος γυναικωνίτης.

Στις 23 του Απρίλη, γιορτή του Αγίου Γεωργίου, γινόταν κοινός εκκλησιασμός και των δυο ενοριών.

Πιο κάτω παρουσιάζουμε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Άσσιας όπως την απαθανάτισε το 2003, λίγες μέρες μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων ο εξαίρετος κύπριος φωτογράφος, Ανίκητος Χατζηχαραλάμπους.

Η εκκλησία είχε μετατραπεί σε αποθήκη σανού και ο περίγυρος μάντρα με πρόβατα.

(Φωτογραφία: Μαίρη Πελεκάνου, 2009)

Γύρω στο 2004 έπαψαν να χρησιμοποιούν τον ναό σαν αποθήκη και η μάντρα με τα πρόβατα που ήταν στον περίγυρο της εκκλησίας μεταφέρθηκε σε μικρή απόσταση από την εκκλησία. Σήμερα η εκκλησία βρίσκεται σε πραγματικά άθλια κατάσταση και ό,τι έχει απομείνει λειτουργεί ως ξενώνας των άγριων περιστεριών της περιοχής.

Πέτρες σκαλιστές από τον ηλιακό και περίγυρο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου που έχει κατεδαφιστεί σήμερα αποτελεί μέρος παραπλήσιας μάντρας.

Χτίστηκε το 1861 σε διάστημα εξήντα πέντε μόνο ημερών (Ιούλιος-Σεπτέμβριος), στην πάνω ενορία της κοινότητάς μας, με εθελοντική κυρίως εργασία.

Στις 29 Αυγούστου, γιορτή του Τιμίου Προδρόμου, γινόταν κοινός εκκλησιασμός των δυο ενοριών της κοινότητάς μας. Τη μέρα αυτή γινόταν μεγάλο πανηγύρι, στο οποίο ερχόντουσαν και πολλοί ξένοι, φιλοξενούμενοι των Ασσιωτών.

Οι Τούρκοι μετά την κατάληψη της Άσσιας λεηλάτησαν την εκκλησία και άφησαν πίσω τοίχους γυμνούς. Όλες οι εικόνες, τα άγια σκεύη και το εικονοστάσι κλάπηκαν πολύ πιθανόν από αρχαιοκάπηλους. Στη συνέχεια την μετέτρεψαν σε τζαμί.

Μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003, συγχωριανοί μας εντόπισαν την εικόνα του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου και μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες και με κίνδυνο της ζωής τους μπόρεσαν να την φέρουν στις ελεύθερες περιοχές της Δημοκρατίας. Αφού έτυχε καθαρισμού και συντήρησης στην ιερά μονή Σταυροβουνίου, σήμερα η εικόνα φιλοξενείται στην εκκλησία Αγίου Ανδρέα στο Πλατύ Αγλαντζιάς.

(Φωτογραφία: Ανίκητος Χατζηχαραλάμπους, 2003)

Παρεκκλήσι Αγίου Θεοδώρου του κάμπου

Μικρή πλινθόκτιστη εκκλησία που βρισκόταν στα βορειοανατολικά του χωριού, στα διακόσια πενήντα περίπου μέτρα από αυτό. Χτίστηκε ίσως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η εκκλησία λειτουργούσε στις 8 Φεβρουαρίου, μέρα της γιορτής του Αγίου Θεοδώρου.

Η εκκλησία έχει καταρρεύσει ή κατεδαφιστεί και δεν υπάρχει πλέον κανένα ίχνος της.

Η εκκλησία χτίστηκε προς τα νότια του χωριού, σε αντικατάσταση της παλιάς που ήταν ήταν πλινθόκτιστη και σε ετοιμόρροπη κατάσταση λόγω σοβαρής φθοράς των υλικών.  Οι εργασίες για την ανέγερσή της άρχισαν το 1942 και τέλειωσαν το 1962, οπότε έγιναν και τα εγκαίνιά της από τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ'.

Σήμερα η εκκλησία βρίσκεται εντός της στρατιωτικής ζώνης που ελέγχουν οι δυνάμεις κατοχής και συγκεκριμένα η 28η Μηχανοκίνητη Μεραρχία του τουρκικού στρατού. Κανείς δεν γνωρίζει σε ποια κατάσταση βρίσκεται ή πως χρησιμοποιείται.

Στις 26 Ιουλίου 2009, ένας ανιδιοτελής και αληθινός Έλληνας, ο κ. Μιλτιάδης Κοζακερίδης, αφού εντόπισε, στα παζάρια της Τραπεζούντας στην Τουρκία, το ιερό ευαγγέλιο του Αγίου Θεοδώρου που λήστεψαν οι Τούρκοι το 1974, χωρίς κανένα δισταγμό η σκέψη του στρέφεται στους Ασσιώτες ιδιοκτήτες του ιερού ευαγγελίου. Αφού ήρθε σ' επαφή με τον κοινοτάρχη Άσσιας κ. Γεώργιο Ιωάννου και τον ενημέρωσε για την ανεύρεση του ιερού ευαγγελίου, του ανάφερε την επιθυμία του να το παραδώσει στους νόμιμους ιδιοκτήτες του. Σε μια σεμνή τελετή, στις 26 Ιουλίου 2009, στην εκκλησία του Αποστόλου Ανδρέα στο Πλατύ Αγλαντζιάς, ο κ. Μιλτιάδης Κοζακερίδης παρέδωσε το ευαγγέλιο στην Κοινότητα Άσσιας.

Εκκλησία Αγίου Σπυρίδωνα

Ο Μιχαήλ Κκάσιαλος ήθελε όλες οι εικόνες της εκκλησίας, όπως και ο εσωτερικός της διάκοσμος, που άρχισε να ζωγραφίζει με διάφορες θρησκευτικές παραστάσεις, να είναι δικό του έργο. Αυτό που είχε ονειρευτεί, η αγιογράφηση της εκκλησίας δεν μπόρεσε ποτέ να ολοκληρωθεί καθότι η βάναυση μεταχείριση που έτυχε από τους τούρκους κατακτητές τον οδήγησε στο θάνατο στις 30 Αυγούστου 1974.

Σήμερα η εκκλησία όπως φαίνεται στη φωτογραφία βρίσκεται εντός της στρατιωτικής ζώνης και ο Τουρκικός στρατός την έχει μετατρέψει σε αποθήκη.

Η Βάναυση Μεταχείριση και ο Θάνατος του Λαϊκού μας Ζωγράφου Μιχαήλ Χρ. Κκάσιαλου

Κατάθεση Μιχαήλ Κκάσιαλου

«Ήμουν κάτοικος Άσσιας, μαζί με τη γυναίκα μου Ειρήνη. Στις 14 Αυγούστου του 1974 όταν τα τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Άσσια, εγώ με τη γυναίκα μου δε φύγαμε από το χωριό και μείναμε στον Άσσια. Μέχρι τις 16.8.74 δεν μας πείραξαν οι Τούρκοι, οπότε την ημέρα αυτή ήρθαν οι Τούρκοι και μας απείλησαν. Δεν μας πείραξαν όμως κι έφυγαν.

Μετά, κατά το απόγευμα, επέρασε ακόμα μια περίπολος ήρθαν στο σπίτι μας και με απείλησαν να με σκοτώσουν. Εγώ είχα μερικά χρήματα, που έχτιζα μιαν εκκλησία στο χωριό και τους τα έδωσα. Αυτοί ζητούσαν επιμόνως και άλλα χρήματα. Επειδή δεν είχα να τους δώσω, με απειλές ένας με χτύπησε με το υποκόπανο του όπλου του στον ώμο και στα πόδια μου και μου έσπασαν τα πόδια. Έμεινα αβοήθητος μέσα στο χωριό μέχρι τις 24.8.74, που μας έφεραν μέχρι την Πύλα και μας απέλυσαν. Τώρα βρίσκομαι στο γηροκομείο του Αγίου Παύλου, όπου μου περιποιούνται τα τραύματα».

Το καταπονημένο σώμα του γέρο-Κκάσιαλου δεν θ' αντέξει τη βάναυση μεταχείριση και στις 30 Αυγούστου 1974 θα αποβιώσει. Το σώμα του αναπαύεται στο κοιμητήριο Λάρνακας.

Η μανία και ο μηχανισμός της καταστροφής που εφάρμοσαν τα Τουρκικά στρατεύματα κατοχής και Τουρκοκύπριοι της ευρύτερης περιοχής της Άσσιας δεν έκαναν απολύτως καμία διάκριση. Η μεγάλη συλλογή έργων τέχνης του Μιχαήλ Κκάσιαλου που φιλοξενούσε στο σπίτι του λεηλατήθηκαν. Η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα που έκτισε στην πίσω αυλή του σπιτιού του, αποκλειστικά με δικά του χρήματα και φιλοτέχνησε με αγιογραφίες επίσης λεηλατήθηκε και έχει μετατραπεί σε αποθήκη του τουρκικού στρατού εντός της στρατιωτικής ζώνης που επέβαλαν.

Το μαρτυρικό του τέλος θα συμβολίζει εσαεί, όχι μόνο την τύχη των Ασσιωτών αλλά και ολόκληρης της Κύπρου και του πολιτισμού της στα χέρια του Τούρκου εισβολέα.

Πηγές:

1. Προσωπική εμπειρία του συντάκτη της πιο πάνω μελέτης, Γιάννου Δημητρίου κατά την διάρκεια του εγκλωβισμού του στην Άσσια κατά την περίοδο 14-28 Αυγούστου 1974.

2. Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια», «ΑΣΣΙΑ ζωντανές μνήμες βαθιές ρίζες μηνύματα επιστροφής», Λευκωσία 1983.

3. Κώστας Χρ. Τζωρτζής, «Άσσια μέρες συμφοράς Αγώνας για επιστροφή», Λευκωσία 1989.

4. Ιστοσελίδα της Παγκύπριας Οργάνωσης Συγγενών Αδηλώτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων.

5. http://www.wikimapia.com.

6. Ανίκητος Χατζηχαραλάμπους, «Επισκέπτες στη Γη τους, Visitors in their Land», 2008.

7. Αρχειακό φωτογραφικό υλικό Πολιτιστικού Συνδέσμου «Η Άσσια».

8. Πρόσφατες φωτογραφίες του Αγίου Γεωργίου έχουν συνεισφέρει η Μαίρη Πελεκάνου και ο Χριστόφορος Σκαρπάρης.

9. Γιάννη Νίκα, "Κκάσιαλος", Λευκωσία 1983.

10. Δήμος Λάρνακας, Ίδρυμα Πιερίδη, Δάφνη Νικήτα, «Μιχαήλ Κάσιαλος, η κρυμμένη γοητεία της ζωγραφικής», Copyright © 2000.

11. Κώστας Χρ. Τζιωρτζής, «Άσσια Περιμένοντας την Ανάσταση», Λευκωσία 2009.