Το Κοινοτικό Συμβούλιο Άσσιας σε συνεργασία με τα οργανωμένα σύνολα της Κοινότητας μας και τη στήριξη του Δήμου Λάρνακας, οργάνωσε διήμερο εκδηλώσεων, το Σάββατο 29 και Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2011, με στόχο τη διατήρηση της μνήμης και συντήρησης του πόθου για το «νόστιμον ήμαρ», με θέμα: «Τιμή στον Μιχαήλ Κκάσιαλο», τον ναϊφ ζωγράφο που τίμησε την Άσσια και ολόκληρη την Κύπρο.?  Το διήμερο πρόγραμμα περιλάμβανε τα ακόλουθα:

Το Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2011 πραγματοποιήθηκε?  έκθεση έργων του ναΐφ ζωγράφου Μιχαήλ Χρ. Κκάσιαλου στο Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας, σε επιμέλεια της Κίκας Ιωάννου - Καζαμία και τη συμμετοχή του Πολιτιστικού Συνδέσμου «η Άσσια».?  Τα εγκαίνια τέλεσε ο Δήμαρχος Λάρνακας κος. Ανδρέας Μωϋσέως και Πρέσβης της Κίνας κος Li Guobang.?  Ακολούθησε ομιλία από την Δρ Μαρία Μόσχου, διδάσκουσα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, με πρόσκληση του Λαογραφικού και Πολιτιστικού Ομίλου «Μιχαήλ Κκάσιαλος» του Εθνικού Άσσιας, καλλιτεχνικό πρόγραμμα από τη χορωδία και τα χορευτικά συγκροτήματα του Κοινοτικού Συμβουλίου και του Εθνικού Άσσιας και απαγγελία του Λοϊζου Μαύρου.?  Τις διήμερες εκδηλώσεις τίμησε επίσης με την παρουσία του ο Δήμαρχος Κέρκυρας κος. Γιάννης Τρεπεκλής.

Την Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2011, πραγματοποιήθηκε σεμνή τελετή αποκαλυπτηρίων του μνημείου του Μιχαήλ Κκάσιαλου στη Λάρνακα, στην παρουσία του Α.Ε. Προέδρου της Βουλής κ. Γιαννάκη Ομήρου και Προεδρεύοντα της Δημοκρατίας,?  που ήταν και ο κύριος ομιλητής, Βουλευτών Λάρνακας και Αμμοχώστου, του Δήμαρχου Λάρνακας κ. Ανδρέα Μωϋσέως, του Δημάρχου Κέρκυρας κ. Γιάννη Τρεπεκλή, Δημοτικών Συμβούλων Λάρνακας, συγγενών του αει. Μιχαήλ Χρ. Κκάσιαλου και πλήθος κόσμου.?  Στην εκδήλωση τραγούδησε η χορωδία του Εθνικού Άσσιας.?  Το μνημείο που βρίσκεται στην οδό Δ.Ν. Δημητρίου προκάλεσε τον θαυμασμό όλων των παρευρισκομένων καθώς κρίθηκε απ' όλους ως ένα εξαίρετο έργο τέχνης που τιμά τον Μιχαήλ Κκάσιαλο και την τέχνη την οποία υπηρέτησε ολόκληρη του τη ζωή.

Οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με την παρουσίαση του θεατρικού έργου «Η Τταλλού η Προξενήτρα» από τον θεατρικό Όμιλο Ομόνοιας Άσσιας, σε σκηνοθεσία του κ. Κώστα Χατζηκώστα, την Κυριακή το βράδυ στο Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας.?  Στη πρώτη της θεατρική παράσταση η ερασιτεχνική θεατρική ομάδα της Ομόνοιας αποτέλεσε μια ευχάριστη έκπληξη για όλους τους παρευρισκομένους.

Επίσης στο πλαίσιο των εκδηλώσεων το Κοινοτικό Συμβούλιο Άσσιας έχει εκδώσει το βιβλίο «Μιχαήλ Χρ. Κκάσιαλος - Από το Σκαρπάρικο στη Διεθνή Καταξίωση», Έρευνας και Επιμέλειας Μαργαρίτας Ιωάννου και Γιάννου Δημητρίου.

Χορηγοί των εκδηλώσεων ήταν το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και Iacovou Group.

Πατήστε εδώ για να δείτε τις φωτογραφίες από τις Εκδηλώσεις εις μνήμη του Μιχαήλ Χρ. Κκάσιαλου 29-30/10/2011

Μνήμη Μιχαήλ Κάσιαλου

της Μαρίας Γ. Μόσχου, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης

Ο Μιχαήλης Κάσιαλος γεννήθηκε στην Άσσια το 1885. Σε ηλικία 13 ετών μαθητεύει στην τέχνη του παπουτσή. Η καλλιτεχνική αξιοσύνη του πολυμήχανου σκαρπάρη εκδιπλώνεται σταδιακά, όπως φαίνεται από τις πολυσχιδείς του ενασχολήσεις. Καταπιάνεται επαγγελματικά με την αγγειοπλαστική (c. 1920-27), διακοσμεί καθρέφτες, κατασκευάζει γύψινα και πήλινα αντικείμενα και ζωγραφίζει πάνω σε γυαλί (1935-1960), δημιουργώντας έργα τα οποία εμπορεύεται σε αγοραστές από τα χωριά, κυρίως, της Μεσαορίας¹.

Το «μεράκι» του ταλαντούχου μάστρου δικαιώνεται, όταν στα 75 του, περίπου, χρόνια στρέφεται αποκλειστικά στη ζωγραφική πινάκων. Ο Κάσιαλος αναγνωρίζεται αμέσως από τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Κύπρου, που εκτιμούν την απροσποίητη πρωτοτυπία των έργων του, και βρίσκει ανταπόκριση στο κοινό των υποψιασμένων φιλότεχνων και διανοουμένων της εποχής.

Η πρώτη του ατομική έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη των ζωγράφων Αδαμάντιου Διαμαντή και Χριστόφορου Σάββα στην γκαλερί «Απόφαση» (Μάϊος 1961) με τη σύμπραξη του ποιητή Παντελή Μηχανικού. Ακολουθεί σημαντικός αριθμός εκθέσεων στην Κύπρο και στο εξωτερικό με σταθερή κρατική υποστήριξη. Ο Κάσιαλος αναδεικνύεται σε κορυφαία φυσιογνωμία της κυπριακής τέχνης, καθώς το έργο του τυγχάνει και διεθνούς καταξίωσης. Ειδικής μνείας αξίζουν η ατομική του έκθεση στο Ινστιτούτο της Κοινοπολιτείας στο Λονδίνο (το 1967) και η συμμετοχή του (το 1969) στην Τριενάλε Ναΐφ Τέχνης στην Μπρατισλάβα, όπου βραβεύεται.
Η συστηματική ενασχόληση του Κάσιαλου με την καλλιτεχνική δημιουργία έχει, ως γνωστόν, παράδοξη αφετηρία: την παράνομη ζήτηση αρχαιοτήτων, ιδίως από ξένους, οι οποίοι αγόραζαν από τους χωρικούς αρχαία σε υψηλές τιμές. Ο ίδιος αφηγείται:
«Δε βρήκα παρά μονάχα μια κεφαλή αγάλματος. Σκέφτηκα όμως να φτιάξω μερικές. Σκάλιζα σε πέτρες τζιαι είδα ότι τα κατάφερνα. Σκέφτηκα να φυλάξω τα έργα κάτω από τη γη για να φαίνονται αρχαία. Αυτή η τέχνη κράτησε για αρκετό καιρό, αλλά έγινε τζιαι αιτία να αγαπήσω τη γλυπτική, με την οποία και ασχολούμαι²».

Από την εξαιρετικά επιτυχημένη του επίδοση στην παραγωγή γλυπτών και κεραμικών, κυρίως, απομιμήσεων αρχαίων, ο Κάσιαλος αποκτά ευρύτατη φήμη, επιβεβαιώνοντας τις καλλιτεχνικές του ικανότητες. Ο ίδιος έχει απόλυτη συναίσθηση της αξίας του: «Είχα κλίσιν πάνω στα αρχαία³»,?  δηλώνει για τα αντίγραφα που πουλούσε ως αυθεντικά έργα.

Ντυμένος πάντοτε με την παραδοσιακή κυπριακή ενδυμασία, ο πρώην σκαρπάρης με τις ποικίλες ασχολίες στρέφεται σε μια νέα καριέρα, γνωρίζοντας πρωτοφανή επιτυχία. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα του Κάσιαλου όπως την καταγράφει ο Πάτροκλος Σταύρου: «δυναμικός, αεικίνητος, γεμάτος σιγουριά και αυτοπεποίθηση πρόβαλε στο προσκήνιο της δημόσιας ζωής του νησιού με αξιώσεις στην τέχνη της ζωγραφικής⁴».

Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι αναλαμβάνει ο ίδιος πρωτοβουλίες τόσο για την προώθηση του έργου του, όσο και για την υστεροφημία του. Μεταξύ αυτών, είναι η επιδίωξή του να ιδρύσει «λαϊκόν Μουσείον» (όπως γράφει σε επιστολές του το 1968 στους αρμοδίους⁵),?  ενώ χαρακτηριστικές είναι και οι ενέργειές του με σκοπό την οργάνωση έκθεσης στη Νέα Υόρκη⁶.

Ο αυτοδίδακτος Κάσιαλος με τις «ζωγραφκιές» του δίνει υπόσταση σε έναν οριστικά χαμένο κόσμο. Στους πίνακές του προβάλλει τον φυσικό του χώρο, την Άσσια: τα ήθη, τα έθιμα, τις εκδηλώσεις της ζωής των ανθρώπων του καθημερινού μόχθου, καταγράφοντας καταλεπτώς όψεις της μικροϊστορίας του τόπου του με φανατική προσήλωση.

Χωρίς ειδική παιδεία, αγνοώντας τους κανόνες της καθιερωμένης τέχνης, ζωγραφίζει πάντοτε από μνήμης, μεταπλάθοντας τα βιώματά του σε εικαστική δημιουργία. Ευφάνταστος στην τολμηρή χρήση έντονων χρωμάτων, δουλεύει με χειροτεχνική επιμονή τις λεπτομέρειες που διαστίζουν τους πίνακές του.

Αξίζει εδώ να υπογραμμιστεί η ιδιαίτερη σημασία των έργων του Κάσιαλου με θέματα από τον απελευθερωτικό αγώνα. Πρόκειται για εικόνες που δεν απαντώνται, συνήθως, στο ρεπερτόριο των λεγόμενων «ασπούδαχτων», «λαϊκών» ή «ναΐφ» δημιουργών φορητών πινάκων, ενώ συνδέουν την «αφελή» δημιουργία του με τη σύγχρονή του ιστορική συγκυρία.

Σημειωτέον ότι στην Κύπρο το ενδιαφέρον για την ανάδειξη και την προβολή του λαϊκού πολιτισμού (σε ποικίλες εκδοχές του) συνυφαίνεται με την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και τις κινητοποιήσεις του αντιαποικιακού αγώνα (1955-1959).
Η εικαστική παραγωγή του Κάσιαλου, στο σύνολό της, φανερώνει το εύρος των καλλιτεχνικών του ικανοτήτων και αξιοθαύμαστη επιδεξιότητα στην άνετη χρήση ποικίλων υλικών, χωρίς εξειδικευμένη παιδεία και κατάλληλα εργαλεία. Οι πλαστές αρχαιότητες (σε πέτρα, μάρμαρο, μέταλλο, πηλό) πιστοποιούν ίσως με τον πιο πειστικό τρόπο την ικανότητα του Κάσιαλου στην απόδοση μορφών και στη χρήση υλικών με υποτυπώδη μέσα.

Οι προδιαγραφές μιας τέτοιου είδους δημιουργίας απαιτούν ανεπτυγμένη επινοητικότητα, λόγω της ιδιαίτερης φύσης των υλικών και της ιδιότυπης περαιτέρω επεξεργασίας τους. Το γεγονός, εξάλλου, ότι ο Κάσιαλος επιδόθηκε επί μακρόν στη δημιουργία αρχαίων αντιγράφων, χωρίς να περιορίζεται σε ένα είδος ή σε μία περίοδο και με τέτοια δεξιοτεχνία, ώστε να πείθει ακόμα και ειδήμονες, καταδεικνύει την εικαστική του ευφυΐα.
Ο ζωγράφος Αδαμάντιος Διαμαντής ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε την καλλιτεχνική αξία του έργου του Κάσιαλου. Στο αφήγημά του Ο κόσμος της Κύπρου (γράφεται τον Νοέμβριο του 1974) ο Διαμαντής αναφέρεται στο «περήφανο και δυναμικό χωριό της Άσσιας» και «στον παγκοσμίως γνωστό λαϊκό ζωγράφο Μιχαήλ Κάσιαλο που πέθανε μετά από κτυπήματα που του έδωσαν οι Τούρκοι στρατιώτες, που του ζητούσαν χρήματα».?  Η φυσιογνωμία του Κάσιαλου προσλαμβάνει έκτοτε συμβολικές διαστάσεις όχι μόνον για τη γενέτειρά του Άσσια, αλλά και για ολόκληρη την Κύπρο, καθώς το έργο του αναγνωρίζεται ως γνήσια έκφραση της κυπριακής ταυτότητας που διατηρήθηκε ατόφια στο πέρασμα των χρόνων και των κατακτητών.

1 Σύμφωνα με το «Χρονολογικό» στο Δάφνη Νικήτα (επιμ.), Μιχαήλ Χρ. Κάσιαλος. Η κρυμμένη γοητεία της ζωγραφικής, Κατάλογος, Δήμος Λάρνακας & Ίδρυμα Πιερίδη, Δημοτική Πινακοθήκη Λάρνακας 19 Ιουνίου-30 Ιουλίου 2000, σ.102.

2 Βλ. Γιάννης Νίκας, Κκάσιαλος, Λευκωσία, 1983, σ.13.

3 Γιάννης Νίκας, ό.π., σ.13.

4 Πάτροκλος Σταύρου, «Ο λαϊκός καλλιτέχνης Κκάσσιαλος» στο Πέγκυ Κουνενάκη (επιμ.), Σύγχρονη κυπριακή τέχνη, Η Καθημερινή (Επτά Ημέρες) 11.6.1997, σσ. 13-14. Βλ. και Πάτροκλος Σταύρου «Αναμνήσεις από τον Μιχαήλ Κάσιαλο» στο Κυριάκος Ψαράς (επιμ.), Ο Μιχαήλ Κάσιαλος και η ναΐφ τέχνη, Πρακτικά Ημερίδας, Λαογραφικός και Πολιτιστικός Όμιλος Εθνικού 'Ασσιας «Μιχαήλ Κάσιαλος», Λευκωσία 13.11.2010, σσ. 81-82.

5 Βλ. ενδεικτικά την επιστολή του Κάσιαλου προς τον Υπουργό Παιδείας Ανδρέα Κούρο (1973;) στο Δάφνη Νικήτα (επιμ.), ό.π., σ. 99.

6 Για τη δραστηριοποίηση του Κάσιαλου προκειμένου να οργανωθεί έκθεση έργων του στη Νέα Υόρκη, βλ. Δάφνη Νικήτα (επιμ.), ό.π., σσ. 93-97, όπου δημοσιεύονται σχετικές επιστολές.

Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας, 29.10.2011

Δική μας σημείωση:

Η Μαρία Μόσχου είναι απόφοιτος του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στη Φιλοσοφία.?  Από το Φεβρουάριο του 1994 εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή με θέμα: Ο χώρος στο έργο του Θεόφιλου. Περίοδος Μυτιλήνης (1927-1934). Αισθητική-Ιδεολογία-Επικοινωνία.?  Στην έρευνά της την έχουν απασχολήσει συστηματικά θέματα υποδοχής της "λαϊκής" και "μαζικής" κουλτούρας, με έμφαση στον τομέα της έντυπης εικονογραφίας, καθώς και προβλήματα που σχετίζονται με τις μεταβολές των εκάστοτε αντιλήψεων για την τέχνη και την υπόσταση του καλλιτέχνη, ιδιαίτερα στον χώρο της παραδοσιακής δημιουργίας.

Πηγή:http://old.media.uoa.gr/conference/gr/conf_talks_gr/greek_speakers_gr/moschou_talk_gr.html