Εκκλησία Προφήτη Ηλία (Τζαμί)

Χτίστηκε μάλλον επί Φραγκοκρατίας.  Το 1571 περνώντας από το χωριό μας ο Λαλά Μουσταφάς, μετά την κατάληψη της Λευκωσίας, και πηγαίνοντας στην Αμμόχωστο, σταμάτησε στην Άσσια και προσευχήθηκε στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία, αφού πρώτα την «έκανε περιτομή» με το σπαθί του.  Από τότε τη χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι σαν τζαμί.

Οι Τούρκοι κάτοικοι της Άσσιας έλεγαν ότι έβλεπαν τον Άγιο τη νύκτα να περιφέρεται στο χώρο της εκκλησίας.  Επίσης λέγεται ότι ο πρώτος Χότζας που ανέβηκε στο θόλο της εκκλησίας για την καθιερωμένη προσευχή του έπεσε και σκοτώθηκε.

Απολυτίκιον Προφήτου Ηλία

Παλιά Εκκλησία Αγίου Ιωάννη Προδρόμου

Βορειοδυτικά της Άσσιας υπάρχει τοποθεσία γνωστή ως «Πρόδρομοι».  Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην τοποθεσία αυτή υπήρχαν ερείπια εκκλησίας που ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.  Χτίστηκε πριν από την εκκλησία της Παναγίας.  Καταστράφηκε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας από τα νερά του ποταμού Γιαλιά.

Το 1861 που χτίστηκαν οι δυο ναοί της Άσσιας οι χωριανοί μετέφεραν τις πέτρες της και τις χρησιμοποίησαν για το χτίσιμο των εκκλησιών.  Για τις πέτρες του ναού διηγούνται το εξής περιστατικό: Κάποιος χωριανός μας με το όνομα Πάντελος μετέφερε με τα αμάξι του πέτρες, που πήρε από την εκκλησία με σκοπό να τις χρησιμοποιήσει ως θεμέλια του σπιτιού του.  Τη νύκτα ένας άγνωστος παρουσιάστηκε στον ύπνο του και του είπε τα εξής: «Διάταξε ο Άγιος να ζέξεις το ζευκάρι σου, και τις πέτρες που έπιασες να του τις πάρεις πίσω».  Και ο Πάντελος τρομαγμένος τις επέστρεψε αμέσως στην ίδια θέση απ' όπου τις πήρε.  Και βεβαίωνε πως ο νυκτερινός επισκέπτης του ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος.

Γενικά

Από τις εκκλησίες που πιο πριν αναφέραμε οι δυο πρώτες λειτουργούσαν τακτικά κάθε Κυριακή.  Του Αγίου Γεωργίου στην κάτω ενορία και του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στην πάνω ενορία.  Είναι γνωστό ότι το θρησκευτικό αίσθημα των κατοίκων της Άσσιας ήταν αρκετά αναπτυγμένο.  Κάθε Κυριακή και οι δυο εκκλησίες ήταν γεμάτες από κόσμο.

Περισσότερο οι πιο μεγάλοι ένιωθαν την ανάγκη να εκκλησιαστούν και να λατρεύσουν το Θεό.  Πόσο ωραία ήταν την ώρα που τελείωνε η Θ. Λειτουργία και οι πιστοί έφευγαν ανανεωμένοι για να συνεχίσουν τον αγώνα της ζωής.

Αρκετοί συνήθιζαν μετά τη λειτουργία να κάθονται στο καφενείο της εκκλησίας και να κουβεντιάζουν τα διάφορα προβλήματα του χωριού, απολαμβάνοντας την κυριακάτικη πρωινή ησυχία.

Οι περισσότερες γυναίκες, βιαστικές για τις δουλειές του νοικοκυριού, έσπευδαν στα σπίτια τους για να τις προλάβουν.

Όμως έβλεπες στα πρόσωπα όλων διάχυτη τη χάρη και την ευλογία που σκορπά η Θεία Λειτουργία σε εκείνους που με συναίσθημα και ευλάβεια εκκλησιάζονταν.

Ώρες αλησμόνητες της όμορφης Άσσιας!  Να 'τανε να τις ξαναζούσαμε!  Να 'τανε να ξαναχτυπούσαν οι καμπάνες του Αϊ-Γιώρκη και του Τιμίου Προδρόμου και να καλέσουν τους πιστούς ξανά στη Θεία Λειτουργία, σε Λειτουργία δοξολογίας και ευχαριστίας για την απελευθέρωση του τόπου μας και την επιστροφή στα σπίτια μας.

Πηγή: ΑΣΣΙΑ ζωντανές μνήμες βαθιές ρίζες μηνύματα επιστροφής, Λευκωσία 1983 - Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια»