του Γιάννου Δημητρίου

Τελέστηκε το Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2016 από τον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου στην Αγλαντζιά, η κηδεία του αγνοουμένου της τουρκικής εισβολής από τον Αύγουστο του 1974 Μιχαήλ Χατζηδανιήλ, τα οστά του οποίου ανεβρέθηκαν στον ομαδικό τάφο στην περιοχή Ορνίθι στο χωριό Αφάνεια και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA.

Ο Μιχαήλ Χατζηδανιήλ, 55 ετών τότε, ήταν πατέρας τριών παιδιών, της Ελένης, του Δανιήλ και του Χριστάκη και εργαζόταν ως εργάτης στο Τμήμα Κτηνιατρικών Υπηρεσιών.  Με την κατάληψη της Άσσιας την 14η Αυγούστου 1974 εγκλωβίστηκε μαζί με την σύζυγό του στην Άσσια.  Υπολογίζεται ότι ένας αριθμός γύρω στους 1000 ανθρώπους (δεν είναι γνωστός με ακρίβεια) εγκλωβίστηκαν στο χωριό.

Στις 21 Αυγούστου 1974, μια ομάδα ενόπλων Τούρκων στρατιωτών συνέλαβαν τον Μ. Χατζηδανιήλ και αφού του έδεσαν τα χέρια τον οδήγησαν μαζί με άλλους χωριανούς του στην πλατεία του Ιωάννου Προδρόμου (πάνω ενορία Άσσιας), όπου σταδιακά μεταφέρονταν ομαδικά με συνοδεία ενόπλων Τούρκων στρατιωτών και Τουρκοκυπρίων από γειτονικά χωριά, όλοι οι εγκλωβισμένοι άμαχοι πολίτες που βρίσκονταν στο χωριό.  Εκεί όλοι οι άνδρες και νέοι κρατήθηκαν στα καφενεία του χωριού, ενώ τα γυναικόπαιδα οδηγήθηκαν στην κάτω ενορία όπου κρατήθηκαν σε μεγάλες ομάδες σε σπίτια.

Στην πλατεία του Ιωάννου Προδρόμου στην πάνω ενορία του χωριού, οι Τούρκοι έθεσαν υπό κράτηση όλους τους άνδρες και νέους πάνω των 15 ετών.  Ακολούθως, Τούρκοι στρατιώτες φόρτωσαν 107 από αυτούς σε τρία στρατιωτικά φορτηγά και συνοδευόμενα από δύο στρατιωτικά jeep όπου επέβαιναν Τούρκοι αξιωματικοί τους μετάφεραν στο χωριό Αγιά Κεπήρ.  Αφού τους κατέβασαν διατάχθηκαν να παραμείνουν καθισμένοι με τα χέρια δεμένα και υπό ένοπλη φρούρηση για τρεις περίπου ώρες.  Γύρω στις 4μ.μ. τις ίδιας μέρας, όλοι οι συλληφθέντες διετάχθησαν να επιβιβαστούν στα ίδια φορτηγά, στα οποία οδηγοί και ένοπλοι φρουροί ήταν όλοι στρατιώτες του Τουρκικού στρατού και με τη συνοδεία δυο στρατιωτικών jeep όπου επέβαιναν Τούρκοι αξιωματικοί οδηγήθηκαν στο Γκαράζ Παυλίδη στη Λευκωσία.  Στο Γκαράζ Παυλίδη έγινε διαλογή από τον εκεί Τουρκοκύπριο υπεύθυνο Αλί Ριζά.  Συνολικά 37 άτομα, όλοι κάτω των 50 ετών, διατάχθηκαν να κατέβουν από τα φορτηγά ενώ δόθηκε διαταγή οι υπόλοιποι 70 να επιστρέψουν.  Ο Μ. Χατζηδανιήλ ήταν ένας από τους 70 άμαχους που οδηγήθηκαν σε άγνωστη κατεύθυνση με την συνοδεία Τούρκων στρατιωτών.

Οι εκταφές που έγιναν στην περιοχή Ορνίθι το 2009 έφεραν στο φως το μεγαλύτερο έγκλημα πολέμου εναντίων αμάχων πολιτών που διέπραξε ο Τουρκικός στρατός το 1974.  Οι 70 άμαχοι πολίτες δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ και ρίχτηκαν σε δύο πηγάδια.  Όπως έχουν επιβεβαιώσει οι αρχαιολογικές και ανθρωπολογικές αναλύσεις των υπεύθυνων επιστημόνων της ΔΕΑ, οι ομαδικοί τάφοι είχαν παλαιότερα ανοιχθεί με τη χρήση βαρέων μηχανημάτων σε μία οργανωμένη επιχείρηση μετακίνησης και εξαφάνισης των μαρτυρικών οστών των δολοφονηθέντων, που στόχο είχε να εξαφανίσει τα αίτια θανάτου του ομαδικού αυτού εγκλήματος και να αποκρύψει ένα φρικαλέο έγκλημα πολέμου που διέταξε ο Τουρκικός στρατός στην Κύπρο το 1974.

Αποχαιρετιστήριος λόγος κοινοτάρχη Άσσιας Γεώργιου Ιωάννου στην κηδεία του αγνοούμενου της Τουρκικής εισβολής Μιχαήλ Χατζηδανιήλ

Ιερόν καθήκον, απέναντι στην σκλαβωμένη γενέτειρα, απέναντι στη θυσία των μαρτύρων μας, έφερε τα βήματά μας, κάτω από αυτούς τους θόλους, για να αποτίσουμε φόρο τιμής στην μνήμη ενός ακόμη θύματος της βαρβαρότητας και της θηριωδίας των Τούρκων.

Είμαστε εδώ για να παρακολουθήσουμε την εξόδιο ακολουθία των λειψάνων ενός ακόμα συγχωριανού μας, που τα δολοφονικά βόλια των Τούρκων έκοψαν το νήμα της ζωής του, στερώντας του το δικαίωμα να ζήσει δίπλα στην οικογένειά του, που την είχε μεγαλώσει με τόση αγάπη και με τεράστιες προσπάθειες και αμέτρητους κόπους.

Ο Μιχαήλ Χατζηδανιήλ, πιο γνωστός ως ο Σιάλος του Χατζηττάκκα, ήταν ένα σημαίνον πρόσωπο της Ασσιώτικης κοινωνίας.  Ήταν ένας προοδευτικός γεωργός και από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν μηχανικά μέσα για την καλλιέργεια της γης του.  Εργατικός, φιλοπρόοδος, τίμιος οικογενειάρχης, τύγχανε της εκτίμησης όλης της Κοινότητας ως άνθρωπος που συγκέντρωνε τα χαρακτηριστικά του «Αδρώπου» σύμφωνα με τα πρότυπα και τους κανόνες της Ασσιώτικης κοινωνίας περί ανθρωπιάς.

Είχε όνειρα και ελπίδες ο Σιάλος, καθώς τα παιδιά του μεγάλωναν και είχαν αρχίσει ήδη να γεννιούνται νέα κλαδιά στον οικογενειακό κορμό.  Η οικογένεια ανανεωνόταν, προόδευε όπως και η Άσσια.

Όλα αυτά χάθηκαν σε μια στιγμή, την αποφράδα εκείνη μέρα της 14ης Αυγούστου του 1974.  Σε λίγα λεπτά η Άσσια σκλαβώθηκε.  Οι άνθρωποι που δεν πρόφτασαν ή δεν θέλησαν να φύγουν από τα σπίτια τους συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν πια ελεύθεροι.  Συνειδητοποίησαν ότι δεν όριζαν πια τη ζωή τους, την τιμή τους, την περιουσία τους.  Ήταν πια σκλάβοι και βρισκόντουσαν στο έλεος του Τούρκου εισβολέα.

Ο αείμνηστος Σιάλος είχε την τραγική τύχη, όπως και τόσες άλλες δεκάδες Ασσιώτες.  Συνελήφθη και δολοφονήθηκε από τους Τούρκους στρατιώτες.  Ρίχτηκε μαζί με άλλους συγχωριανούς του σε ομαδικό τάφο.  Και αυτού, όπως και των άλλων ξεθάφτηκαν τα λείψανα και δεν γνωρίζουμε που πετάχτηκαν.  Η τουρκική πλευρά, από καιρού εις καιρόν ανακοινώνει ότι επιτρέπει σε ούτω καλούμενους στρατιωτικούς χώρους την έναρξη εργασιών εκταφής, αλλά προς το παρόν οι διακηρύξεις παραμένουν μόνο στα λόγια και δεν προχωρούν σε υλοποίηση.

Σήμερα, κηδεύοντας κατά τα ταφικά έθιμα της εκκλησίας μας, μικρά μόνο υπολείμματα των οστών του, υποσχόμαστε ότι θα συνεχίσουμε αδιάλειπτα τις προσπάθειές μας για ανεύρεση όλων των λειψάνων των αγνοουμένων της Άσσιας και ότι δεν θα φεισθώμεν κόπων και προσπαθειών, προκειμένου να επιτύχωμεν τους σκοπούς μας, που αποτελούν για μας ιεράν παρακαταθήκην.

Ασσιώτες, Ασσιώτισσες,

«Στώμεν καλώς», μιλούμε με τους ίσκιους των ανθρώπων που χάσαμε και αισθανόμαστε το βάρος του καθήκοντός μας.  Θα μείνουν και φέτος άσπαρτα τα χωράφια του Σιάλου, καθώς και όλων των Ασσιωτών, αλλά στις ψυχές μας θα καλλιεργείται η μνήμη των ανθρώπων μας και η μνήμη της Άσσιας.

Οι κηδείες των αγνοουμένων μας, οι κηδείες των εθνομαρτύρων μας ας αποτελούν αναζωογονητικό νερό μέσα στο οποίο αναβαπτιζόμαστε, αείμνηστε Σιάλο.  Ας είναι ελαφρύ και ευλογημένο το χώμα που σε λίγο θα σε σκεπάσει.  Η γενέθλια γη, σκλαβωμένη προσμένει να δεχτεί στα ποτισμένα με τον τίμιο ιδρώτα σας χώματά της, τα λείψανα των αδικοχαμένων παιδιών της.

Υποσχόμαστε ότι δε θα ησυχάσουμε, ότι δε θα ξεχάσουμε και ότι η Άσσια θα είναι η αιώνια στη συνείδησή μας, μέχρι την λυτρωτική ημέρα της επιστροφής και την αποκατάσταση των Εθνομαρτύρων μας.  Γιατί οι Ασσιώτες αγνοούμενοι είναι πραγματικοί μάρτυρες της πατρίδας και της θρησκείας.  Το μοναδικό τους αμάρτημα, για το οποίο θυσιάστηκαν ήταν ότι ήσαν Έλληνες και Χριστιανοί.

Τώρα, μπροστά στα τίμια λείψανα του αείμνηστου Σιάλου, ανανεώνουμε την υπόσχεση του χρέους μας.

Αιωνία σου η μνήμη αείμνηστε Σιάλο.  Η Άσσια σε αποχαιρετά.  Η οικογένειά σου σε χαιρετά ως ήρωα και μάρτυρα.  Η ψυχή σου ας αναπαύεται εν σκηναίς δικαίων και μαρτύρων.

Ομιλίες εγγονών του Μιχαήλ Χατζήδανιήλ

Εγγονή Μαρία Χατζηδανιήλ

Σαν απουσία
Σε γνώρισα σαν απουσία.
Μέσ' απ' τις λιγοστές φωτογραφίες.
Μέσ' απ' το κλάμα της γιαγιάς για όσα δεν έζησες, δεν χάρηκες.
Μέσ' απ' το κομμάτι βασιλόπιττας που κόβαμε για σένα.
Μέσ' απ' τις διηγήσεις άλλων για το πόσο τίμιος και ηθικός ήσουν. Για το πόσο θυσιάστηκες για την οικογένειά σου.
Προσευχόμουν για χρόνια να γυρίσεις κοντά μας.
Μετά μεγάλωσα και άρχισα να προσεύχομαι να βρεθείς.
Και βρέθηκες, όπως βρέθηκες.
Τώρα ξέρω ότι η γιαγιά αναπαύθηκε γιατί την υποδέχθηκες εσύ στον παράδεισο.
Τώρα ξέρω ότι μας έβλεπες από ψηλά όλο αυτό τον καιρό.
Εύχομαι να σε κάνουμε περήφανο.
Καλό παράδεισο παππού.

Εγγονός Μιχάλης Λεοντίου

Αγαπημένε μας παππού,

Πέρασαν 42 ολόκληρα χρόνια από την μέρα που χάθηκες. Από μικρά παιδιά στην αγκαλιά σου μεγαλώσαμε και κρατούμε τα δικά μας παιδιά στη δική μας αγκαλιά. Δεν πρόλαβες να μας γνωρίσεις όλους μας αλλά εμείς ακόμα και αν δεν σε γνωρίσαμε ή αν δεν σε θυμόμαστε, σε ξέρουμε πάρα πολύ καλά. Μέσα από τις περιγραφές της γιαγιάς μας της Παναγιώτας, των γονιών μας και 2-3 παλιές φωτογραφίες, ξέρουμε όλοι πώς έμοιαζες - ψηλός, λεπτός, με πυκνά σγουρά μαλλιά, ένας λεβέντης. Πέραν όμως των φυσικών σου χαρακτηριστικών ξέρουμε ότι ήσουν τίμιος, καλοσυνάτος, εργατικός, δίκαιος με όλους, βασανισμένος όμως από την φτώχεια και τις ταλαιπωρίες της ζωής του γεωργού μέσα στον απέραντο κάμπο της Μεσαορίας που άλλοτε έδινε απλόχερα τους καρπούς του και άλλοτε όχι.

Παρόλον ότι μέσα από τα χρόνια ο πόνος της απουσίας σου έγινε συνήθεια, ήσουν πάντοτε στις σκέψεις μας. Εγώ, που και έχω την τιμή να φέρω και το όνομα σου, αν και ήμουν πολύ μικρός για να σε θυμάμαι, νοιώθω πως με ακολουθούσες σε όλα τα βήματα της ζωής μου. Ήσουν δίπλα μου όταν μικρός φοβόμουνα το σκοτάδι ή όταν έβλεπα κακά όνειρα. Ίσως γιατί βαθιά μέσα μου δεν περίμενα να επιστρέψεις και με πρόσεχες από εκεί ψηλά που ήσουν. Ήσουν δίπλα μου και στον γάμο μου, όταν ο ιερέας εκφώνησε «Αρραβωνίζεται ο δούλος του Θεού Μιχάλης τη δούλη του Θεού Παναγιώτα». Κοίταξα πίσω μου και είδα την γιαγιά μου την Παναγιώτα στο τροχοκάθισμα να βάζει το σταυρό της. Είμαι σίγουρος ότι οι σκέψεις της ήταν ακριβώς οι ίδιες με τις δικές μου.

Οι άπειρες ιστορίες της γιαγιάς μας τελείωναν πάντοτε με το παράπονο ότι δεν πρόλαβες να χαρείς την ζωή σου, μια ζωή που θα ξεκινούσε με το πάντρεμα των παιδιών σας και την χαρά της απόκτησης εγγονιών. Δυστυχώς όμως, η τύχη σου ήταν να πληρώσεις τις αμαρτίες άλλων. Δεν μπορούμε να φανταστούμε τί πέρασες τις τελευταίες σου στιγμές. Η ελπίδα μας όμως είναι ότι βρήκες παρηγοριά μαζί με τους τόσους άλλους συγχωριανούς μας που δολοφονήθηκαν μαζί σου, και τη δύναμη να αποδεχτείς την τύχη σου όπως και τόσα άλλα βάσανα και αδικίες που πέρασες στη ζωή σου.

Με την κηδεία των ελάχιστων λειψάνων σου σήμερα, φτάνει στο τέλος, έστω και τυπικά, ο κύκλος της ζωής σου. Η ελπίδα και απαίτηση μας όμως παραμένει η συνέχιση των προσπαθειών ανεύρεσης περισσότερων λειψάνων, η εξακρίβωση της τύχης όλων των αγνοούμενων και η τιμωρία των ενόχων, ανεξαρτήτου πλευράς, για την τραγωδία που ζούμε ακόμη.

Αιωνία σου η μνήμη αγαπημένε μας παππού.

Καταχωρημένα άρθρα που αφορούν τον Μιχαήλ Χατζηδανιήλ:

Κηδεία του Αγνοούμενου της Τουρκικής Εισβολής Μιχαήλ Χατζηδανιήλ (13-10-2016)

Αρχείο Φωτογραφίας - Κηδεία Μιχαήλ Χατζηδανιήλ

Οι Αγνοούμενοι της Άσσιας

Αυτόπτες μάρτυρες του μαζικού εγκλήματος στην Άσσια το 1974 σπάνε τη σιωπή τους

Η βιωματική διασύνδεση της Χιώτισσας του Βασίλη Μιχαηλίδη με τα γεγονότα στην Άσσια το 1974

Κηδεύουν άδεια φέρετρα

Σπαραγμός και οδύνη στην κατεχόμενη Άσσια

Μαζική Δολοφονία 70 Αμάχων (Ασσιωτών και Άλλων) στο Ορνίθι

Ισχυρό Ψήφισμα καταδίκης της Τουρκίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (12-2-2015)

Strong Resolution by the European Parliament Condemning Turkey (12-2-2015)

Το έγκλημα πολέμου που διέπραξε ο τουρκικός στρατός στο Ορνίθι

The war crime committed by the Turkish Army in Ornithi

Ψάχνοντας τα Χαμένα Οστά των Αγνοουμένων της Άσσιας