Όπως οι 'Κλειστές Πόρτες' του Κώστα Μόντη γράφτηκε ως απάντηση στα 'Πικρολέμονα' του Λώρενς Ντάρρελλ, έτσι και το πρόσφατο, ανεκτίμητο έργο που μας έδωσε η Ευρυδίκη Περικλέους Παπαδοπούλου, θα μπορούσε να θεωρηθεί, από μια άποψη, ως η αντίστοιχη απάντηση στην 'Ανατολή' της Βικτώρια Χίσλοπ. Μια από τις βασικές διαφορές των δυο παραλληλισμών βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ ο Ντάρρελλ έζησε στην Κύπρο για τρία χρόνια (1953-56) και πίσω από την υπεροπτική συγκαταβατικότητα της αφήγησής του μπορούσες να διακρίνεις μια λανθάνουσα και ενίοτε εκπεφρασμένη οικειότητα - αν όχι και συμπάθεια - για τον τόπο που τον φιλοξένησε και για τους ανθρώπους που συναναστράφηκε (δίδαξε για ένα διάστημα στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και διέμενε στο Μπέλλαπαϊς), η Χίσλοπ απλά συνέρραψε το υλικό της κακογραμμένης και ασυνάρτητης μυθιστορίας της εξ αποστάσεως και ερήμην πάσας αληθείας.

Ας με συγχωρέσει η Ευρυδίκη Περικλέους Παπαδοπούλου για τον αυθαίρετο συσχετισμό, που γίνεται με πάσα επιφύλαξη από μια πρώτη ανάγνωση του εξαιρετικού της μυθιστορήματος. Είμαι σίγουρος πως αυτό το βιβλίο είναι από εκείνα που διαβάζονται και ξαναδιαβάζονται χωρίς να τα χορταίνει η ψυχή του ανθρώπου, ιδίως του ανθρώπου που σφίγγει στο μέρος της καρδιάς του θύμισες γλυκές μα και πίκρες βαριές, σαν κι εκείνες της κεντρικής ηρωίδας του. Κλείνοντας το μικρό παραθυράκι που άνοιξα για την αξιοσύνη της συγγραφέως του 'Ως Αληθώς'  θα μπορούσα να πω με καμάρι αλλά και απαιτητική προσδοκία, ότι δεν περίμενα τίποτε λιγότερο από την ποιήτρια του 'Κι η Κερύνεια μια Ανοικτή Πληγή', του 'Χωρίς Ήρωες' και των άλλων διαμαντιών με τα οποία προίκισε την Κυπριακή και την Ελλαδική φιλολογία.

Και τώρα η σειρά της Χαρίτας Μάντολες.

Κάποτε, όταν δεν είχα ακόμα τολμήσει να ρωτήσω την ηρωίδα του Ως Αληθώς για τις λεπτομέρειες της τραγωδίας που κράταγε αποκλειστικά για τον εαυτό της, είχα γράψει στο Φιλελεύθερο ένα σύντομο, φανταστικό κείμενο για τη στιγμή της μεγάλης αλήθειας της: τη στιγμή που 'γύρισε' κοντά της ο Ανδρίκκος της, ο θησαυρός της. Στο κείμενο εκείνο της απόδιδα την ανθρώπινη διάσταση μιας μάνας - κουράγιο και μιας γυναίκας που αφιέρωσε τη ζωή της στην αναζήτηση του άνδρα και πατέρα των παιδιών της. Ήξερα τους αγώνες της για όλους τους συγγενείς της και για όλους τους αγνοούμενους κι ακόμα για τον τόπο της. Εκείνο που δεν είχα καταλάβει ως την έκδοση του 'μυθιστορήματος' της ζωής της ήταν πως η Χαρίτα Μάντολες ήταν πολύ περισσότερα. Ήταν και είναι Η μάνα-κουράγιο και Η γυναίκα του αγνοούμενου της Κύπρου, ένα πραγματικό σύμβολο εγκαρτέρησης και αγώνα, ένας άνθρωπος που δεν οξειδώθηκε 'μες στη νοτιά των ανθρώπων', που κατάφερε να επιβιώσει χωρίς να συμβιβαστεί με τη δικαιολογία της μοίρας του, χωρίς να αλλοτριωθεί από τον αβάσταχτο πόνο και την πλανεύτρα λήθη.

Στην αφήγηση της Ευρυδίκης την βλέπουμε να διαβάζει με τα μάτια της ψυχής της τους οιωνούς του κακού που πλησιάζει από την 'Καραμανιά που καραδοκεί' και σε πείσμα αυτών των σημαδιών να αρμενίζει στο 'απέραντο' πάνω στην 'Ορκα' με τα πρώτα σκιρτήματα της καρδιάς. Την παρατηρούμε να ενηλικιώνεται ξαφνικά με τον αδόκητο χαμό της μάνας και να παίρνει τη θέση της στη φροντίδα των μικρότερων αδελφών της χωρίς να βαρυγκωμά. Την παρακολουθούμε να δέχεται τις συμφορές τη μια μετά την άλλη κι αντί να λιγοψυχά να στρέφει με περισσότερη πίστη τα μάτια της στο Θεό και τη Μεγαλόχαρη. Την βλέπουμε να πέφτει αδιάκοπα και να σηκώνεται για να συνεχίσει να διεκδικεί το δίκιο της, με νύχια και με δόντια, ματωμένη μα ανίκητη. Να μάχεται το άδικο αλλά να ξεχωρίζει ποιος το προκαλεί και ποιος το υπομένει - το συναπάντημά της με τη Τουρκοκύπρια Σουλτάνα από την Τόχνη η απόδειξη...

Αυτά τα λίγα και φτωχά για το 'Ως Αληθώς', για τη συγγραφέα του και για την Χαρίτα της Κύπρου και της ανθρωπιάς του κόσμου όλου.

Προσκυνώ...

Χριστόφορος Σκαρπάρης

Καταχωρημένα άρθρα που αφορούν τον Χριστόφορο Σκαρπάρη:

Άσσια: οδοιπορικό στη γενέθλια γη

Νόστος εν τόπω χλοερώ

Ο Ίσκιος της ψυχής μου

Ο θησαυρός της Χαρίτας Μάντολες