Νεότερα Χρόνια

Στα χρόνια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και κατά την ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας ήταν ακράτητος ο ενθουσιασμός, όταν έφταναν τα νέα για τη νικηφόρα προέλαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Β. Ήπειρο.  Χτυπούσαν οι καμπάνες και ο κόσμος έβγαιναν χαρούμενοι στους δρόμους και ζητωκραύγαζαν και τραγουδούσαν τα κοροϊδευτικά τότε για το Μουσολίνι και την Ιταλία τραγούδια.  Ονόματα όπως Αργυρόκαστρο, Τεπελένι, Κορυτσά, Άγιοι Σαράντα ακούονταν σαν κάτι το πολύ γνωστό.  Μετά την υποδούλωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς η ατμόσφαιρα ήταν πολύ μελαγχολική.

Αρκετοί Έλληνες πρόσφυγες κυρίως από τη Χίο ήρθαν τότε κι εγκαταστάθηκαν στην Άσσια.  Οι Ασσιώτες τους δέχτηκαν με πολλή καλοσύνη, τους φιλοξένησαν και τους φέρονταν πάντα φιλικά.  Λίγο πριν την Κατοχή γίνονταν και στην Άσσια έρανοι, κυρίως σε είδος, «ζήθκειες» (οι ζητείες), για να σταλούν στην αγωνιζόμενη Ελλάδα τρόφιμα, ρούχα και χρήματα.  Φτωχοί, οι περισσότεροι τότε, αλλά συγκινημένοι κι ενθουσιασμένοι έδιναν ό,τι πολύτιμο είχαν, δακτυλίδια, άλλα κοσμήματα και κεντήματα για την Ελλάδα που αγωνιζόταν εναντίον του φασισμού.

Στα χωράφια της Άσσιας τότε, στη νότια πλευρά, οι Άγγλοι κατασκεύαζαν τους «κούκους», κωνικούς σωρούς από πέτρες και χώματα, για να εμποδίζουν, όπως ακούαμε τότε, την προσγείωση των γερμανικών αεροπλάνων σε περίπτωση επίθεσης κατά της Κύπρου.  Σε αυτές τις κατασκευές εργάζονταν αρκετό καιρό οι Ασσιώτες και κέρδιζαν τότε - δεν υπήρχαν πολλές δουλειές - αρκετά χρήματα.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου έφταναν στην Άσσια ινδοί στρατιώτες - εφεδρικές δυνάμεις ή για ξεκούραση - κατασκεύαζαν παράγκες και στρατωνίζονταν εκεί.  Και αυτοί ήταν μια πηγή κάποιων εισοδημάτων για την Άσσια.  Οι Ασσιώτες τους έβλεπαν με περιέργεια - τότε δεν έβλεπε ο κόσμος εύκολα ξένους - αλλά και με συμπάθεια, μερικοί με επιφύλαξη.

Στην Άσσια κατοικούσαν μέχρι τον Μάη 1956 μικρός αριθμός οικογενειών, Τουρκοκυπρίων.  Ήταν συγκεντρωμένοι όλοι στο μέσο περίπου του χωριού, κοντά στο τζαμί.  Τα σπίτια τους ήταν φτωχικά, πολλά επικοινωνούσαν μεταξύ τους από τους μισογκρεμισμένους τοίχους της αυλής.  Οι Τούρκοι ήταν φτωχοί, οι περισσότεροι δεν είχαν δική τους περιουσία κι εργάζονταν συνήθως κοντά στους Έλληνες.  Ήταν άνθρωποι απλοί και καλοί.  Οι σχέσεις τους με τους Έλληνες ήταν άριστες.  Ζούσαν όλοι μαζί σαν μια οικογένεια,  κοινά καφενεία, κοινές ταβέρνες, ακόμη και κοινή διασκέδαση.  Πολλές φορές και κοινές γιορτές.  Οι Τούρκοι, σχεδόν όλοι, μιλούσαν Ελληνικά, αλλά και πολλοί Έλληνες, όσοι γειτόνευαν μαζί τους καταλάβαιναν ή μιλούσαν Τούρκικα.   (Μια μαρτυρία για τους λόγους που οι Τούρκοι συγχωριανοί μας έφυγαν από το χωριό παρουσιάζουμε στο κεφάλαιο Ειδικές Μελέτες με απόσπασμα από το βιβλίο του Γιάννη Νίκα,  Αναπολώντας τον Αγώνα του 1955 - 59, Προσωπικές Μαρτυρίες, Εκδόσεις Επιφανίου, 2003, σελ. 52 - 58)

Η τουρκική συνοικία χώριζε περίπου το χωριό στις δυο ενορίες (γειτονιές) την  πάνω και την κάτω.  Με δικές τους εκκλησίες και δικά τους καφενεία - και επειδή το χωριό ήταν μεγάλο - ήταν σχεδόν δυο ξεχωριστά χωριά.  Οι κάτοικοι δεν είχαν διακρίσεις μεταξύ τους, ζούσαν αγαπημένα, όμως περισσότερη συναναστροφή είχαν μεταξύ τους η κάθε ενορία.  Είχαν βέβαια κοινό σχολείο, κοινά σωματεία, κοινές εκδηλώσεις και κοινές τις δυο εκκλησίες, της Παναγίας και τον Άγιο Θεόδωρο.

Παρ' όλο που η Άσσια διοικητικά ανήκε στην επαρχία Αμμοχώστου, όμως, επειδή βρισκόταν πιο κοντά στη Λευκωσία, είχε πολύ περισσότερη επαφή με την πρωτεύουσα.  Οι μαθητές πήγαιναν στα γυμνάσια Λευκωσίας, πολλοί εργάτες και τεχνίτες δούλευαν στη Λευκωσία, καθημερινά δε αρκετά λεωφορεία κουβαλούσαν κόσμο για ψώνια και για ποικίλες υποθέσεις εκεί. Πολύ λιγότεροι πήγαιναν στην Αμμόχωστο και ακόμα λιγότεροι στη Λάρνακα.

Επαφή κι επικοινωνία υπήρχε και με τα γειτονικά χωριά.  Ποδοσφαιρικές συναντήσεις - τα τελευταία χρόνια - πανηγύρια και, κάποτε, οι μεγάλες γιορτές έσμιγαν τους ανθρώπους.  Δημιουργούσαν φιλίες και συγγένειες κι ένιωθαν μια ξεχωριστή σχέση παρά με τα άλλα χωριά.

Οι Ασσιώτες ήταν πάντα εργατικοί και δραστήριοι στην πλειονότητά τους.  Φιλοτιμούνταν να είναι ο ένας καλύτερος από τον άλλο και το χωριό τους να ξεπερνά ή να μη υστερεί από τα άλλα.  Είχαν πρωτοβουλία, έκαναν επιχειρήσεις, μια δεύτερη δουλειά, ενώ παράλληλα νοιάζονταν και για το κοινό καλό.  Έκαμαν αρκετές προσπάθειες για την ίδρυση γυμνασίου στην Άσσια.  Όταν τελικά τούτο ιδρύθηκε στη Λύση, το έφεραν βαρέως και θεωρούσαν ότι αδικήθηκαν.

Τα χρόνια μετά το 1950 η ανάπτυξη του χωριού ήταν πραγματικά εντυπωσιακή.  Μηχανοποιήθηκε η γεωργία, δημιουργήθηκε αξιόλογη κτηνοτροφία, άνοιξαν καινούριες δουλείες, πολλοί έπαιρναν ανώτερη μόρφωση και σημαντικές θέσεις.  Το βιοτικό επίπεδο ανερχόταν διαρκώς.  Εξέλιπαν οι ζωοκλοπές και οι τσακωμοί που υπήρχαν παλαιότερα.  Χτίζονταν συνεχώς καινούρια μεγάλα πολυτελή σπίτια, όλα στη νότια πλευρά του χωριού.  Όσοι περνούσαν από κείνο το μέρος της Άσσιας είχαν καλά λόγια να λένε για τα σπίτια της.

Ξαφνικά, όλα τέλειωσαν τον Αύγουστο του 1974, φάνηκε.  Όλοι οι κάτοικοι έγιναν πρόσφυγες.  Σκορπισμένοι σε διάφορα μέρη της Κύπρου όμως δεν τα παρατήσαμε.  Αρχίσαμε τον αγώνα μιας καινούριας δημιουργίας.  Και πολλοί πρόκοψαν ξανά.  Την Άσσια όμως δεν την ξεχάσαμε.  Θυμούμαστε κι ελπίζουμε και νοσταλγούμε.  Και δουλεύουμε σε όλους τους τομείς για να μη χαθεί αυτός ο τόπος και να ξαναγυρίσουμε στα σπίτια μας.  Και θα ξαναγυρίσουμε.


Πηγή: ΑΣΣΙΑ ζωντανές μνήμες βαθιές ρίζες μηνύματα επιστροφής, Λευκωσία 1983 - Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια»