Γράφει: Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου

Βυζαντινά Ανάλεκτα

Στις 8 Οκτωβρίου και στις 13 Απριλίου η Εκκλησία τιμά τη μνήμη ενός μεγάλου αγίου της βυζαντινής Κύπρου, του ιερομάρτυρος Αρτέμονος, πρεσβυτέρου της Εκκλησίας της Λαοδίκειας (είτε της Συρίας είτε της Φρυγίας), που ήκμασε επί Διοκλητιανού. Ο βίος του που διασώζεται στον κώδικα της Μονής Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων 259, ο οποίος γράφτηκε στην Κύπρο το 1089/1090, αναφέρει αρχαίες παραδόσεις όπως ο εμπρησμός του ναού της Αρτέμιδος στην Λαοδίκεια και η καταστροφή των εκεί ευρισκόμενων ειδώλων από τον άγιο, η αγάπη του αγίου προς τα ζώα, ελάφια και γαϊδούρια τα οποία και τον συνοδεύουν και περιγραφές των φρικτών βασανιστηρίων που υπέστη από ειδωλολάτρες.

Μετά τη θαυμαστή διάσωση από το μαρτύριο, ο άγιος από το Ανεμούριο της Μ. Ασίας μεταβαίνει στο ακρωτήριο της Κύπρου Κορμυακίτη (σημερινό Κορμακίτη) και από εκεί πηγαίνει σε ένα τόπο που λέγεται Αυλών, τον οποίο καθαρίζει από τα ακάθαρτα πνεύματα. Αφού διώκει με την προσευχή του τους δαίμονες, αναβλύζει με τρόπο θαυμαστό αγίασμα.

Λίγο αργότερα ο Αρτέμων πεθαίνει στον Αυλώνα της Κύπρου, εκεί ενταφιάζεται και προς τιμή του ανεγείρεται βασιλική. Το αγίασμα γίνεται βαπτιστήριο, του οποίου το νερό ήταν ορατό μόνο μια φορά το χρόνο, μετά την θεία λειτουργία του Μ. Σαββάτου, οπόταν και τελούνταν οι βαπτίσεις των βρεφών.

Η τοποθεσία, στην οποία βρίσκονται τα ερείπια του ναού του αγίου Αρτέμονος είναι σήμερα μέσα στη νεκρή ζώνη, βόρεια του χωριού Ακάκι και βορειοανατολικά του κατεχόμενου χωριού Αυλώνα. Στο μέσο της αίθουσας υπάρχει οκτάπλευρη πεταλοειδούς σχήματος κολυμβήθρα επιχρισμένη με υδραυλικό κονίαμα. Η αίθουσα διακοσμείται με ψηφιδωτά που παριστάνουν γεωμετρικά σχέδια και που χρονολογήθηκαν στα τέλη του 4ου με τις αρχές του 5ου αιώνα. Οι εκτεταμένες καταστροφές που ακολούθησαν στη συνέχεια οφείλονται στη καλλιέργεια του χωραφιού με γεωργικά μηχανήματα. Μεγάλο προσκύνημα του αγίου υπάρχει και στο κατεχόμενο σήμερα χωριό Ορνίθι της Μεσαορίας, όπου και μεσαιωνικός ναός του 14ου-15ου αιώνα προς τιμήν του. Μετά την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου το 1571, το χωριό κατοικήθηκε από Τούρκους και σταδιακά άρχισε να τουρκοποιείται. Εσωτερικά είναι εντοιχισμένη η σαρκοφάγος του αγίου, γνωστή ως κολυμβήθρα αγιάσματος.

Στα νεότερα χρόνια ο ναός αναφέρεται λανθασμένα ως Άγιος Αρτέμιος, ενώ καμία εικόνα του ναού δεν απεικόνιζε τον μεγαλομάρτυρα στρατιωτικό άγιο Αρτέμιο αλλά τον άγιο Αρτέμονα. Σε τούτο συμφωνεί και η ενθύμηση στο αδημοσίευτο χειρόγραφο του Μιχαήλ υιού Λοίζου από τον Κάτω Δρυ: «1707 εζογραφίστη ι εκκλησία του αγίου αρτέμονος εις το ορνίθι ομού και η εικόνα του».

Οι Έλληνες κάτοικοι του Ορνιθίου που αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν κατά την Τουρκοκρατία, μετοίκησαν στην Αφάντεια (Αφάνεια), ενώ μερικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο χωρίο Άσκεια (Άσσια). Δεν λησμόνησαν τον άγιο και συχνά μετέβαιναν στο ναό του για να ανάψουν το καντήλι και να προσφέρουν αφιερώματα. Η σύγχυση ωστόσο του Αρτέμονα με τον Αρτέμιο λόγω άγνοιας και ομοιότητας των ονομάτων ήταν η αιτία που επικράτησε να εορτάζεται στις 20 Οκτωβρίου. Μέχρι το 1974 γινόταν μεγάλη εμποροπανήγυρη. Χριστιανοί αλλά και Μουσουλμάνοι προσέτρεχαν στον άγιο για να θεραπευτούν.

Ο Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου είναι αρχαιολόγος και Πρόεδρος της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών.

Θέλουμε να εκφράσουμε τις θερμές μας ευχαριστίες προς τον Δρ. Χριστόδουλο Χατζηχριστοδούλου που άμεσα ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα μας να φιλοξενήσουμε την πιο πάνω μελέτη στην ιστοσελίδα μας.

Πηγή:  Περιοδικό Σύγχρονη Άποψη 

Άλλοι Σύνδεσμοι:http://immorfou.org.cy/local-saints/316-agiosartemwn.html

Η σημερινή κατάσταση των δυο εκκλησιών του Αγίου Αρτεμίου (Αρτέμονος) στο χωριό Αφάνεια.

Η παλιά εκκλησία στο χωριό Ορνίθι.

Πατήστε εδώ για να δείτε φωτογραφίες από τις εκκλησίες του Αγίου Αρτεμίου (Αρτέμονος) στο Ορνίθι και στην Αφάνεια