ΚΑΤΟΙΚΙΑ

1, Χρησιμοποιούμενα υλικά

Τα σπίτια της Άσσιας κτίζονταν με υλικά που βρίσκονταν στο περιβάλλον του χωριού, δηλ. πλιθάρια, πέτρες, βολίτζια, πηλός, καλάμια, μερίτζιες κ.ά.  Τα πλιθάρια τα έκοβαν οι νέοι του χωριού.  Τις πέτρες τις έκοβαν από την τοποθεσία Πέτρα, κοντά στο χωριό, ή τις κουβαλούσαν από το Πυρόϊ.

Τα βολίτζια τα έπαιρναν από εμπόρους ξυλείας.  Ο πηλός γινόταν από χώμα και άχυρο της Άσσιας.  Τα καλάμια τα έκοβαν από τους καλαμιώνες που βρίσκονταν στον κάμπο και τις μερίτζιες τις κουβαλούσαν από την τοποθεσία «Αλμυροί» (μικρός ποταμός κοντά στο χωριό Αγιά Κεπήρ).  Τα χολετρωτά κεραμίδια και τα μικρά τούβλα που χρησιμοποιούσαν αργότερα κατασκευάζονταν στην Άσσια από τους ίδιους τους Ασσιώτες.

Υλικά που δεν υπήρχαν στην Άσσια ήταν ο γύψος, που τον αγόραζαν από το Κουρού Μοναστήρι και την Αθηαίνου, ο ασβέστης που τον αγόραζαν από την Κυθρέα και τα μάρμαρα και οι πλάκες που έρχονταν πάλι από την Αθηαίνου.

 2. Το κόψιμο των πλιθαριών

Όταν οι νέοι που χωριού έφταναν σε ηλικία γάμου, έπρεπε για να είναι γαμπροί αποδεκτοί, να έχουν το σπίτι τους.  Οι συγγενείς και φίλοι συνεργάζονταν μεταξύ τους και σχημάτιζαν μικρές ομάδες, 3-5 άτομα, για να κόψουν πλιθάρια.  Επειδή το κόψιμο των πλιθαριών ήταν αρκετά κοπιαστική δουλειά, οι πλιθαράδες άρχιζαν τη δουλειά τους «με το χάραμα του φου» (μόλις έφεγγε) και τη συμπλήρωναν νωρίς το πρωί, προτού πλακώσει μεγάλη ζέστη.  Αφού ετοίμαζαν τον πηλό το βράδυ, το πρωί τον άπλωναν στις «απλώστρες».  Το ειδικό καλούπι που χρησιμοποιούσαν, η δεξιοτεχνία τους και η όρεξη για δουλειά βοηθούσαν στο να κάμουν ομοιόμορφα, ισομεγέθη και πολύ συμμετρικά πλιθάρια.

Μετά το στέγνωμα τα μάζευαν σε μεγάλους σωρούς και αργότερα τα κουβαλούσαν με τα αμάξια και τις καρέττες στα οικόπεδα για το χτίσιμο.  Η δύσκολη και κοπιαστική αυτή εργασία γινόταν ευχάριστη με τα τραγούδια, τα αστεία και την αλληλοκατανόηση των πλιθαράδων.

3. Αρχιτεκτονική των σπιτιών

Το σχέδιο του σπιτιού, που συνήθως ήταν πολύ απλό, το έκαμνε είτε ο ίδιος ο ιδιοκτήτης είτε ο χτίστης.  Βασικός στόχος του σχεδίου του σπιτιού ήταν η ικανοποίηση των αναγκών του ιδιοκτήτη, του επαγγέλματός του και των ζώων του.  Τα πιο πολλά σπίτια ήταν τα ίδια, αποτελούνταν δε βασικά από τα δωμάτια για τις ανάγκες των ανθρώπων (ο νοτάς, το μαγειρείο, το ανώι), τα δωμάτια για τα ζώα (στάβλος), την αποθήκη για το άχυρο (ασιελωνάρι), την αποθήκη για τα διάφορα προϊόντα (μαχαζένι), τους ηλιακούς, μια μεγάλη αυλή και τη μάντρα.