Όλα τα σπίτια είχαν ψηλό περιτείχισμα, ώστε κανένας περαστικός να μην μπορεί να βλέπει μέσα.  Τα παλιά χρόνια συνήθως δεν υπήρχε κανένα παράθυρο στο δρόμο και τούτο για το φόβο των Τούρκων, γιατί αν έβλεπαν ότι υπήρχαν κοπέλες μέσα, θα τις ενοχλούσαν.  Τα παράθυρα άνοιγαν συνήθως μέσα στην αυλή ή μέσα στη μάντρα.  Πολλές φορές αντί παράθυρα ή μαζί με τα παράθυρα υπήρχαν «αρσέρες», δηλ. ορθογώνιες τρύπες πλευράς 1-2 πόδια πολύ ψηλά στους τοίχους, για να φέρνουν φως και αέρα.

Η είσοδος γινόταν από μια μικρή σκέτη ξύλινη πόρτα κατά την Τουρκοκρατία και από την καμαρόπορτα (λεγόταν έτσι γιατί στηριζόταν σε μια μεγάλη πέτρινη καμάρα) αργότερα.  Η καμαρόπορτα αποτελείτο από δυο φύλλα και για ασφάλεια είχε το σκούντρο και το ρομανίσι.  Μπαίνοντας υπήρχε ένας μεγάλος ηλιακός στρωμένος με πλάκες και δυο μεγάλα δωμάτια, ένα δεξιά κι ένα αριστερά.  Το ένα από αυτά τα δωμάτια ήταν η αποθήκη για το άχυρο και το άλλο το μαγειρείο ή το μαχαζένι (αποθήκη για διάφορα προϊόντα).  Στον ηλιακό στάθμευε το αμάξι και φύλαγαν διάφορα γεωργικά εργαλεία.  Ο ηλιακός της κεντρικής εισόδου συνεχιζόταν σ' ένα δεύτερο ηλιακό που κατέληγε στο βασικό δωμάτιο του σπιτιού (νοτάς).  Μπροστά από τους ηλιακούς απλωνόταν μια μεγάλη αυλή, στην οποία υπήρχε το δωμάτιο για τα ζώα (στάβλος), το μαγειρείο, πιθανό μια δεύτερη πιο πρόχειρη αποθήκη, ο φούρνος, ο λάκκος και μια γούρνα για το πότισμα των ζώων, το κοτέτσι (γουμάς) και μια μεγάλη μάντρα περιτειχισμένη από παντού.  Πολλά σπίτια πάνω από τον ηλιακό της εισόδου είχαν το ανώγειο (ανώι).

Άλλη συνηθισμένη μορφή κατοικίας ήταν εκείνη με την κεντρική είσοδο και δυο δωμάτια δεξιά και αριστερά του ηλιακού, μετά απλωνόταν η αυλή και απέναντι από την είσοδο ένας ηλιακός με καμάρες και τα κυρίως δωμάτια, δηλ. ο νοτάς, η αποθήκη και το μαγειρείο.  Το ανώγειο πάλι βρισκόταν πάνω από τον ηλιακό της εισόδου.

4. Λειτουργικότητα της κατοικίας - εξοπλισμός - ανέσεις

Τα σπίτια της Άσσιας ήταν χτισμένα με πλιθάρια.  Οι τοίχοι στο εσωτερικό των δωματίων (ηλιακοί, νοτάς, ανώι, μαχαζένι) ήταν καλυμμένοι με παχύ στρώμα γύψου.  Στο πάτωμα υπήρχαν μάρμαρα ή πλάκες.  Οι στέγες ήταν με βολίτζια και καλάμια ή μερίτζιες και από πάνω ήταν σκεπασμένες με ασιεροπηλό.

Βασικά χαρακτηριστικά των κυρίως δωματίων είναι ότι ήταν ευρύχωρα και φωτεινά, γιατί είχαν μεγάλο ύψος, αλλά και δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά το χειμώνα, γιατί τα πλιθάρια ήταν άριστο μονωτικό.  Ο νοτάς συνήθως ήταν ένα δίχωρο με μια καμάρα και μια λάμπα πετρελαίου, που κρεμόταν από την οροφή στο κέντρο του δωματίου.  Τα έπιπλα του νοτά ήταν ένα αρμάρι, ένας καναπές, ένα τραπέζι, μερικές καρέκλες και το νυφικό κρεβάτι.  Στους τοίχους κρέμονταν φωτογραφίες, χειροποίητα κεντήματα καδρωμένα και απέναντι από την πόρτα ένας μεγάλος επιβλητικός καθρέφτης.  Ψηλά στους τοίχους ήταν η σουβάντζα, που συνήθως κάλυπτε την αντικρινή πλευρά της εισόδου και τους δυο πλάγιους τοίχους.  Πάνω στη σουβάντζα ήταν τοποθετημένα με γούστο πιάτα, κκιασέδες, βάζα, μερρέχες, στουππωτά και χαλκωματένιες μαγείρισσες.  Σε μια γωνιά του νοτά ήταν στερεωμένο ένα ερμάρι τοίχου όπου φύλαγαν τις μπουκάλες του λαδιού, τα γλυκά και μερικά τρόφιμα.  Έξω από το δωμάτιο, πάνω από την πόρτα της εισόδου, υπήρχαν εντοιχισμένα πιάτα και η ημερομηνία που χτίστηκε το σπίτι.