α) Στις προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας ως φορέα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

β) Στις τέχνες του θεάματος.

γ) Στις κοινωνικές πρακτικές, στις τελετουργίες και στις εορταστικές εκδηλώσεις.

δ) Στις γνώσεις και πρακτικές που αφορούν την φύση και το σύμπαν.

ε) Στην τεχνογνωσία που συνδέεται με την παραδοσιακή χειροτεχνία.

Επίσημα, η Σύμβαση για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά που ψηφίστηκε το 2003 και τέθηκε σε ισχύ το 2006, έχει ως στόχους τον εντοπισμό, την καταγραφή, τη διαφύλαξη και την προβολή της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, με στόχο την προστασία της πολιτιστικής ποικιλότητας και την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών ανάμεσα στα κράτη μέλη της UNESCO.

Στην πράξη, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι όλα αυτά που έχεις και που σε αντίθεση με τα σπίτια, τα χωράφια, τις περιουσίες, το φθαρτό σου σώμα, κανένας δεν μπορεί να σου πάρει. Είναι τα πράγματα που συνθέτουν την προσωπικότητα σου, μια παρακαταθήκη ικανοτήτων και δεξιοτήτων, που τα έχεις κληρονομήσει από μια σειρά ανθρώπων που επί χρόνια και αιώνες γεννιούνταν και δημιουργούσαν πριν από εσένα. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας είναι στην ουσία η τοποθέτηση μας ως ενός κρίκου σε μια αδιάσπαστη αλυσίδα ζωής σε συγκεκριμένο περιβάλλον.

Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας είναι όλα αυτά που οι πρόσφυγες μπόρεσαν να φέρουν χωρίς κόπο, φυσικά και αβίαστα μαζί τους όταν καταδιώχθηκαν από την βόρεια πλευρά του νησιού στην νότια. Είναι η ικανότητα μας να κατασκευάζουμε και να δημιουργούμε, οι γνώσεις μας και η προσέγγιση μας για την φύση, την ζωή, οι γιορτές μας, οι θρήνοι μας, τα τραγούδια μας, ο τρόπος που εκφραζόμαστε, που μιλάμε, που γελάμε, ο τόνος της φωνής μας. Ίσως λόγω της άυλης φύσης της και λόγω των ιδιαιτεροτήτων της στον καθορισμό της ταυτότητας μας, η κληρονομιά μας αυτή να είναι η σημαντικότερη κληρονομιά μας. Γιατί ακριβώς είναι τέτοιου είδους που και να θέλεις δεν μπορείς να την αποποιηθείς. Βρίσκεται στην γλώσσα σου, στις κινήσεις σου, σε όλων των ειδών τους συνειδητούς και ασυνείδητους μανιερισμούς σου. Στα πάντα και για πάντα.

Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας, θέλουμε δεν θέλουμε, έχει να κάνει με την ύπαρξη μας και την θέση μας στην αλυσίδα του Ελληνισμού στην Κύπρο. Και ίσως του καθενός μας ξεχωριστά κάπου πιο συγκεκριμένα, σε κάποια πόλη ή χωριό της Κύπρου. Η δική μου άυλη πολιτιστική κληρονομιά έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την Άσσια, με τις παραδόσεις, τον κόσμο, τη θέση της σε διάφορες χρονικές στιγμές στην ιστορία της Κύπρου. Η Άσσια είναι μεγάλη ιστορία.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός την μνημονεύει πρώτη από τα δεκαέξι χωριά που μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους αναγκάστηκαν να πληρώνουν ειδικό φόρο για την συντήρηση των γενίτσαρων (Ιστορία, 302). Κατά τον Emery de Lusignan στην Chorograffia του, παραμονή της Τουρκικής εισβολής του 1570 στην Κύπρο, οι ανώτεροι αξιωματούχοι (της Λευκωσίας) πήγαν στην Άσσια για να συναντήσουν τον στρατηγό της Αμμοχώστου (Μαρακαντώνιο Βραγαδίνο) και να συσκεφτούν σχετικά με την προμήθεια σιταριού και ζωοτροφών και άλλα συναφή ζητήματα. Ματαίως. Η Λευκωσία έπεσε λίγο μετά, όπως και ολόκληρη η Κύπρος. Πλην της Αμμοχώστου. Ο Μαρκαντώνιος άντεξε ηρωϊκά στην Αμμόχωστο έναν ολόκληρο χρόνο μέχρι που αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει. Για να γδαρθεί ζωντανός από τους νέους κατακτητές που του είχαν υποσχεθεί σεβασμό.

Οι ίδιοι κατακτητές που ήρθαν και το 1974. Η εγκυκλοπαίδεια Φιλόκυπρος γράφει με τρόπο συντηρητικό και αποστασιοποιημένο τα ακόλουθα για την Άσσια, ένα από τα μέρη που κτυπήθηκε αγριότατα από την Τουρκική εισβολή: "Τις τραγικότερες μέρες της ιστορίας της η Άσσια έμελλε να γνωρίσει κατά την δεύτερη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, τετρακόσια χρόνια μετά την πρώτη. Το χωριό υπήρξε σκηνή βιαιοπραγιών, σφαγιασμών και εκτελέσεων εν ψυχρώ, κι ενώ μερικοί από τους κατοίκους του παραμένουν αγνοούμενοι, οι υπόλοιποι είναι πρόσφυγες." Αυτή είναι στην ουσία μια συντηρητική, μετριοπαθής μετριοπαθέστατη- περιγραφή της κατάληψης της Άσσιας από τους Τούρκους το 1974.

Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, εμείς η γενιά του ?δεν ξεχνώ?, και να ομολογήσουμε ότι κανείς δεν μας επέβαλε να πονούμε για την Άσσια ή για όποιο άλλο μέρος στην κατεχόμενη πλευρά της Κύπρου. Αντιθέτως μας προστάτευαν από μεγάλο μέρος του πόνου και της φρίκης αποφεύγοντας τις πολλές διηγήσεις. Πόσα ξέρουμε αλήθεια από την φρίκη του 1974; Αντέχουμε να τα μάθουμε; Αντέχουμε να διαβάσουμε λίγο τον Παντελή Μηχανικό που περιγράφει την φρίκη έξω από τα δόντια σε κάποια συγκλονιστικά ποιήματα του; Ξέρουμε ότι δίπλα μας στο περιβάλλον μας έχουμε πολλών ειδών ήρωες του 1974, είτε ήταν πολεμιστές είτε υπήρξαν θύματα;

Αυτή η πολύπλοκη και δύσκολη άϋλη κληρονομιά ήρθε και μας βρήκε μόνη της πλανώμενη στον αέρα των συναναστροφών μας με αυτούς τους ανθρώπους και στάθηκε πλάι μας σαν τιμή μεγάλη. Η Άσσια, και η κάθε Άσσια, είναι σε μεγάλο βαθμό η δύναμη μας. Οι άνθρωποι που επιβίωσαν από εκείνες τις μέρες ομηρίας στα χέρια ενός εχθρού, ας τολμήσουμε να τον πούμε με το όνομα του, είναι η δύναμη μας. Όχι μόνο γιατί επιβίωσαν αλλά γιατί σήμερα μιλούν και γελούν, δημιουργούν και συνεχίζουν, και έχουν μια αφάνταστη αλληλεγγύη και δύναμη συνδετική μεταξύ τους. Τους ενώνουν τα όσα πέρασαν, η θέση τους σε αυτήν την αλυσίδα ζωής.

Όλοι μας άλλωστε κάπου γεννηθήκαμε και κάπου ανήκουμε, κανείς μας δεν φύτρωσε από το πουθενά σε αυτόν τον τόπο. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας περιλαμβάνει και τις πληγές αυτών των ανθρώπων που μας έφεραν στον κόσμο, τα χαρίσματα τους, τα ελαττώματα τους, τις αδυναμίες τους. Και φυσικά την δύναμη τους. Δεν επιλέγουμε άλλωστε το πού γεννηθήκαμε. Με ό,τι μας δόθηκε πορευόμαστε. Θα μπορούσε ίσως με λίγη τύχη(;) να είχαμε γεννηθεί σε κάποιο άλλο μέρος, χωρίς στρατό κατοχής, χωρίς δύσκολες καταστάσεις. Οι δύσκολες τύχες όμως είναι που καθορίζουν τον άνθρωπο και τον αφήνουν να μεγαλουργήσει. Όταν ο άνθρωπος μπορεί μέσα σε αυτές να ορθώσει το ανάστημα του και να τις αγκαλιάσει.

Οι εύκολες τύχες, και οι εύκολες ζωές, είναι για τους δειλούς. Για τους ανθρώπους που κρύβουν ή ξεγράφουν τις πληγές τους, που αποποιούνται την Μοίρα τους και την ευθύνη τους απέναντι της. Για τους ανθρώπους που για λύτρωση, προσωρινή και επιφανειακή, ξαναγράφουν την προσωπική τους ιστορία, και μετά την πιστεύουν. Ίσως γιατί προσβάλλονται από τις πληγές τους, γιατί στερούνται τάχα με αυτές κάποια υποτιθέμενη τελειότητα τους. Ενώ τελικά οι πληγές μας πρέπει να μας τιμούν και με περηφάνεια να τις δείχνουμε στον κόσμο. Γιατί δεν επιβιώνουν όλοι από τέτοιες πληγές και εμείς επιβιώσαμε.

Οι πληγές μας είναι που μας τελειοποιούν.

Σημειώσεις:

Ευχαριστούμε την Ιωάννα Χατζηκωστή για την παραχώρηση του πιο πάνω άρθρου το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Σύγχρονη Άποψη (www.apopsi.com.cy) Τεύχος Δεκεμβρίου 2008 | Ιωάννα Χατζηκωστή | Κατηγορία: Πολιτισμός