Περιβάλλεται από ένα παγκόσμιο γεωλογικό φαινόμενο και κινδυνεύει με καταστροφή

του Γιάννου Δημητρίου

22/12/2016

Η Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά μας πληροφόρησε ότι έχει εντάξει εδώ και καιρό την εκκλησία της Παναγίας της Άσσιας μέσα στα μνημεία που χρήζουν άμεσης παρέμβασης και υποστύλωσης για να προστατευτεί από την καταστροφή.  Ήδη μέρος του νότιου και δυτικού τοίχου έχουν καταρρεύσει, ενώ το κοιμητήριο που την περιβάλλει είναι σε τραγική κατάσταση.  Παρά τις επανειλημμένες ενέργειες και προσπάθειες της Κοινότητας μας να προχωρήσουν τα έργα, τίποτα δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα.  Ελπίζουμε ότι αν αναλογιστούν και κατανοήσουν τη αρχαιολογική αξία της εκκλησίας και το μοναδικό παγκοσμίως γεωλογικό φαινόμενο που την περιβάλλει (βλέπετε κείμενο πιο κάτω) θα κινηθούν άμεσα για να την προστατεύσουν και να την αναστηλώσουν.

Η Εκκλησία της Παναγίας μας είναι κτισμένη μέσα στον κάμπο της Άσσιας, εκεί που κάποτε ήταν και το χωριό.  Τα συχνά προβλήματα που δημιουργούσαν οι ποταμοί με τις πλημμύρες οδήγησε τους κατοίκους να μετακινηθούν νότια όπου είχε ασφαλές υψόμετρο,  εκεί δηλαδή που βρίσκεται το χωριό σήμερα.  Για να προστατευθεί η εκκλησία από τα φυσικά φαινόμενα οι Ασσιώτες έκτισαν πέτρινο περιτοίχισμα.

Όμως, οι βίαιες παρεμβάσεις και κατστροφές επί του ναού και της περίφραξης, αρχικά από τη δράση των Τούρκων αρχαιοκάπηλων και η έλλειψη συντήρησης του χώρου για 42 χρόνια έχει αφήσει την εκκλησία απόλυτα εκτεθειμένη στα καιρικά φαινόμενα.  Χαρακτηριστικό αυτής της εγκατάλειψης φαίνεται στην πιο κάτω φωτογραφία, όπου μία πλημμύρα του κάμπου το Φεβρουάριο του 2004  ουσιαστικά  βύθισε την εκκλησία μέσα στο νερό και μετέτρεψε τον χώρο γύρω από αυτή σε λίμνη.

Η τοποθεσία της εκκλησίας έχει καταταχθεί μέσα στα παγκόσμια γεωλογικά φαινόμενα, από τον Δρ. W.C. Lowdermilk (1888 - 1974), στην μελέτη του Conquest of the Land Through Seven Thousand Years, που διενεργήθηκε κατά την περίοδο 1938 and 1939 και εξετάζει την χρήση του εδάφους σε σχέση με την γεωργία σε αρχαίους πολιτισμούς, με έμφαση τα προβλήματα διάβρωσης του εδάφους που προκύπτουν από αυτή τη χρήση.  Με τίτλο Soil Waste in Ancient Cyprus ο συγγραφέας εισαγωγικά αναφέρει, «η επιτομή των προβλημάτων από τη χρήση της γης στην Μεσόγειο, περιορίζεται σε μία μικρή έκταση γης.  Εάν κάποιος θέλει να μελετήσει τη χρήση της γης στην Μεσόγειο θα εντοπίσει στην Κύπρο μία σύνοψη όλων των σημαντικών προβλημάτων που προκύπτουν συγκεντρωμένα σε μία μικρή έκταση γης - μία εισαγωγή, ή περίληψη των προβλημάτων από τη χρήση της γης που περιβάλλουν την Μεσόγειο θάλασσα».

Στην συνέχεια εξηγεί με λεπτομέρεια αυτό το γεωλογικό φαινόμενο, μοναδικό στον κόσμο και τόσο σημαντικό για όλη την λεκάνη της Μεσογείου.  «Στην πεδιάδα της Μεσαορίας, μέσα και γύρω από μία Βυζαντινή εκκλησία είναι καταγεγραμμένη μία πειστική καταγραφή.  Η εκκλησία στις παρυφές του χωριού Άσσια στο ανατολικό μέρος της Κύπρου περιβάλλεται από νεκροταφείο και ένα τοίχο περίφραξης.  Η προσχωσιγενή πεδιάδα βρίσκεται 8 πόδια πάνω από την αυλή της εκκλησίας καθώς την μετρήσαμε.  Κατά την είσοδο μας εντός της εκκλησίας κατεβήκαμε άλλα τρία πόδια από το επίπεδο της αυλής μέχρι να φτάσουμε στο πάτωμα της εκκλησίας.  Με την είσοδο μας εντός του ναού παρατηρήσαμε τα χαμηλά οξυκόρυφα τόξα ήταν φραγμένα και νέα τόξα είχαν αποκοπεί για τη δημιουργία εισόδων και παραθύρων.  Ο ηλικιωμένος φύλακας μας ανάφερε ότι τριάντα χρόνια πριν μία πλημμύρα της πεδιάδας [από τον παρακείμενο ποταμό Γυαλιά] είχε γεμίσει την εκκλησία με νερό και εναπόθεσε λάσπη ύψους 2 ποδών εντός του ναού.  Αντί να καθαριστεί η λάσπη, τοποθετήθηκε νέο μαρμάρινο πάτωμα πάνω από τη λάσπη.  Οπότε, 8 συν 3 συν 2 μας δίνει συνολικά 13 πόδια και πολύ πιθανόν περισσότερα, κατάλοιπα διάβρωσης που είχαν παρασυρθεί από τις πλαγιές [των βουνών απ' όπου πηγάζει ο ποταμός].  Αυτή η εκκλησία προκηρύσσει σιωπηλά και εύγλωττα την προοδευτική διάβρωση του εδάφους των λόφων και των βουνών που περιβάλλουν την πεδιάδα [της Μεσαορίας] που έχουν καλλιεργηθεί σε απότομες κλίσεις».

Το αγγλικό κείμενο έχει ως εξής:

 
Soil Waste in Ancient Cyprus

Let's now go back and follow the westward course of civilization from the Holy Lands through North Africa and on into Europe. We shall first stop in Cyprus where we found the land-use problems of the Mediterranean epitomized in a comparatively small area. If one wishes to study land use in the Mediterranean region he will find in Cyprus a summary of all major problems brought together within a small area - an introduction to, or a summary of, problems of land use of the lands surrounding the Mediterranean Sea.

In the plain of Mesaoria is written a telling record in and about a Byzantine church. The church on the outskirts of the village of Asha in eastern Cyprus is surrounded by a graveyard and its wall. The alluvial plain now stands 8 feet above the level of the churchyard as we measured it. On entering the church we stepped down 3 feet from the yard level to the floor of the church; but inside the church we noted that low pointed arches were blocked off, and new arches cut for doors and windows. The aged vestryman told us that about 30 years ago a flood from the plain had filled the church with water and left 2 feet of silt on the floor. Rather than clean it out, a new stone floor had been laid over the silt deposit. Thus, 8 plus 3 plus 2 equals 13 feet, the height of the present alluvial plain above the church floor. From these measurements we concluded that the plain had filled in not loss than 13 feet, very probably more, with erosional debris washed off the drainage slopes. This church proclaims silently and eloquently the progressive wastage of soils of the surrounding hill lands that have been cultivated up steep gradients.

φωτογραφίες της εκκλησίας