Προλεγόμενα υπό του κ. Νεάρχου Κληρίδη

Ερμηνεία και διαμόρφωση των χορών

Η επίμονη προσπάθεια του κ. Γρηγόρη Ασσιώτη και η δραστηριότητά του σχετικά με την εμφάνιση των ανδρικών και γυναικείων κυπριακών χορών σε εορτές και πανηγύρεις με τόση επιτυχία, του δίνει το δικαίωμα να προχωρήση πιο πέρα, και με τέτοιον τρόπο ώστε να δοθή:

α) Μια ερμηνεία στους κυπριακούς χορούς, που σήμερα δεν δόθηκε, την στιγμή που οι σύνοικοί μας Τούρκοι έχουν διατυπώση ειδικήν ερμηνεία για τον κάθε τουρκικό χορό.

β) Μια οριστική μορφή και διαμόρφωση των ελλ. κυπριακών χορών ώστε να παραμερισθή κάθε νοθεία και παραφθορά των με κινήσεις και φυγούρες ξενικής προελεύσεως.

Σχετικά με τη διατύπωση της ερμηνείας των ανδρικών και γυναικείων κυπριακών χορών, και στη θεωρία και στην πράξη, συνετέλεσα όσο μου ήταν δυνατό κατά της επανειλημμένες συναντήσεις μου με τον κ. Ασσιώτη, ο οποίος κατέφυγε στο σπίτι μου για τα ζητήματα αυτά των κυπριακών χορών κάθε φορά που ένιωθε πως χρειαζόταν κάποια διαφώτιση.

Στο σημείον αυτό ο αναγνώστης μπορεί να μου προβάλη το κατωτέρω ερώτημα. Από πού βρήκα την ερμηνεία αυτήν την οποίαν διετύπωσα στην εφημερίδα Ελευθερία στις 7.9.60, 7.5.61, 11.5.61, 16.5.61, (ως 22.3.61 σχετικό με το συγκρότημα του κ. Γρηγόρη Ασσιώτη);

Ήμουν ακόμη μαθητής της Γ τάξης του Ιεροδιδασκαλίου στη Λάρνακα (Σχολ. έτος 1913-14) οπότε ο καθηγητής των Ελληνικών είχε εκτήσει από όλους τους μαθητάς καταγραφή λαογραφικών υλικών στις σχολικές διακοπές του 1914, αφού έδωκε της σχετικές οδηγίες.  Εγώ άρχισα από το καλοκαίρι εκείνο να μαζεύω λαογραφικόν υλικό, και πηγή στην οποίαν κατέφυγα ήταν κυρίως η γιαγιά μου Χατζιμαρία, ογδοντάχρονη τότε.  Αυτή μου διηγήθηκε το παραμύθη της βασιλοπούλας, και τους χορούς των νεράϊδων, που προκάλεσε τους χορούς των λεβεντονιών βασιλόπουλων και τους χορούς των νεράϊδων, που τις έλεγε ανεράδες.  Από τότε παρακολουθούσα με ενδιαφέρον τους κυπριακούς χορούς, όχι μόνον σε γάμους αλλά και σε πανηγύρεις. που είναι απαραίτητοι οι ανδρικοί χοροί και κάθε φορά που αντίκρυζα γνήσιους χορούς, εδίως στην Πιτσιλιά, αυτόματα ερχόταν στο νου μου το παραμύθη της γιαγιάς μου.

Στην αρθρογραφία μου για τους κυπριακούς χορούς τόνισα τις περιπτώσεις εκείνες που είδα νοθεία στους γνήσιους χορούς, ιδίως από επίδραση τουρκική, και που πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο η νοθεία αυτή.

Στις εμφανίσεις του κ. Ασσιώτη και σαν χορευτή και σαν δασκάλου των κυπριακών χορών, βρίσκω την απαιτούμενη γνησιότητα, και το παρών έργο του είμαι βέβαιος πως θα διευκολύνει, όχι μόνον την διδασκαλία των κυπριακών χορών αλλά και την γνήσια διαμόρφωση και διατήρησή τους, ώστε να αντιπροσωπεύουν όσο το δυνατόν καλύτερα την Κύπρο και μπροστά στα μάτια όλων των Κυπρίων, και μπροστά σε όλους τους επισκέπτας της για να μένουν ολότελα ικανοποιημένοι άρεσε αφού παρακολούθησε τον χορόν των ζευγαριών.  Αφού έκανε την εκλογήν της, έπρεπε ν΄ αρχίση η ετοιμασία των προικών.  Η εκλογή διαλαλήθηκε σε όλην την χώρα και οι νεράϊδες μαζεύτηκαν να γιορτάσεουν τους αρραβώνες της βασιλοπούλας και να ετοιμάσουν τα προικιά, τα οποία ετοιμάζουν χορεύοντας.

Ένα γενικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των κυπριακών γυναικείων χορών είναι εκείνο που διακρίνει τους ανδρικούς χορούς, γιατί είναι κι αυτοί όλοι αντικρυστοί.  Το βλέμμα των κατευθύνεται (διευθύνεται) προς τα κάτω και προδίδει σεμνότητα στη γυναίκα.  Αυτό είναι κύριον χαρακτηριστικόν των γυναικείων Κυπριακών χορών, που είναι κατά κανόνα και στην μεγάλη τους ποσότητα χαμηλοβλεπούσες, ιδίως εκείνες των χωριών.  Το αντίκρυσμα ή ντροπαλότητα και η σεμνότητα σε όλες τις κινήσεις των γυναικών είναι πράγματα μοναδικά στο να ελκύσουν την προσοχή και την εκτίμηση των ανδρών.  Αι κινήσεις των ποδών και των χεριών είναι τέτοιες ώστε, εκτός από την σεμνότητα, δείχνουν αναπαράσταση του ραψίματος των προικιών της βασιλοπούλας.

Πρώτος Γυναικείος Αντικρυστός : Επίδειξις σεμνότητας της χαμηλοβλεπούσας Κυπριοπούλας.

Δεύτερος και Τρίτος Γυναικείος Αντικρυστός: Κέντημα των προικιών της βασιλοπούλας με βελόνι ή με σμιλί.  Σέρνονται με μαντήλι άσπρο, το χρώμα του οποίου φανερώνει την αγνότητα και την παρθενιά μιάς κοπέλλας.  Αι κινήσεις των χεριών που το κρατού από τα δύο άκρα, τα οποία είναι επομένως αντίθετα τεντωμένα είναι τέτοιες ώστε να δείχνουν πως η κοπέλα που χορεύει παριστάνει την νεράϊδα, η οποία κεντά τα προικιά της βασιλοπούλας.  Η Κυπριοπούλα παριστάνει ως σμιλί τον δείχτη από το κάθε χέρι της, κουνώντας το με τέτοιο τρόπο ωσάν να κεντά.

Τέταρτος Γυναικείος Αντικρυστός: Στον τέταρτο χορόν παραμερίζεται το μαντήλι και αρχίζει το ράψιμο του κρεβατιού με πολύ μεγάλες βελονιές και αδιάκοπες, λες και βιάζονται να τελειώσουν μια ώρα αρχίτερα.

Πρόλογος Α. Παπανδρέου στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Γρηγόρη Ασσιώτη «Κυπριακοί χοροί: Ανδρικοί και γυναικείοι»

Το βιβλίο του Γρηγόρη Κωνσταντίνου - Ασσιώτη «Κυπριακοί χοροί: Ανδρικοί και γυναικείοι», που εκδόθηκε (πολυγραφήθηκε) για πρώτη φορά το 1962, αποτελεί την πρώτη προσπάθεια στην καταγραφή κίνησης στον κυπριακό χορό.  Η προσπάθεια αυτή επεκτείνεται και με τη συμπερίληψη της μουσικής των κυπριακών χορών, όπως τους εκτέλεσε ο αείμνηστος βιολάρης της Κύπρου Γεώργιος Προύντζος (Γερόλακκος, 1896 - Δευτερά, 1977), σε αυτή τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου.

Το αποτέλεσμα της δουλειάς του Γρηγόρη Ασσιώτη πρέπει να θεωρείται άξιο εμπιστοσύνης, καθόσον προέρχεται από έναν άνθρωπο που είναι γέννημα ενός πλούσιου, από χορευτική άποψη, χωριού, της Άσσιας.  Επιπλέον, ο Γρηγόρης Ασσιώτης ζυμώθηκε μέσα στα ήθη και τα έθιμα της Κύπρου και επέδειξε αξιοσημείωτο καλλιτεχνικό αισθητήριο στην ερμηνεία των χορών της Κύπρου.  Ο Γρηγόρης Ασσιώτης είχε την ικανότητα να διαισθανθεί τον παλμό του κυπριακού λαού της εποχής του και να τον μεταφράσει σε χορό, μάλιστα, σε μια εποχή που αυτού του είδους η δημιουργία ήταν σχεδόν ασύλληπτη.

Η προσφορά του Γρηγόρη Ασσιώτη στον κυπριακό χορό είναι σημαντική.  Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο 1952-1964, για πρώτη φορά, προσδιορίζει και/ή αναλύει τους κυπριακούς χορούς σε αριθμημένα ρυθμικά βηματα και οργανώνει χορευτικό συγκρότημα, ενέργειες που θεωρούνται πρωτοποριακές στον κυπριακό χορό.

Κατά την όλη του υπηρεσία στον κυπριακό χορό, ο Γρηγόρης Ασσιώτης χόρεψε με λεβεντιά και με ήθος όλους σχεδόν τους κυπριακούς χορούς, και έχει παρουσιάσει γενικά αποδεκτές κινήσεις και συνδυασμούς κινήσεων, τόσο για τους ανδρικούς όσο και για τους γυναικείους χορούς.  Η δράση του Γρηγόρη Ασσιώτη είναι ξεκάθαρα μια πορεία αδιαμφισβήτητης δημιουργικότητας, και άριστης επιδεξιότητας στην κίνηση, με ταυτόχρονη προσκόλληση στην κυπριακή παράδοση.  Το «τσιαττιστό». Που ακολουθεί πιο κάτω, υποδηλώνει τη χροιά της προσφοράς του Γρηγόρη Ασσιώτη:

«Η Κύπρος να 'σιεν κάμποσους μάστρους σαν τον Γληόρη,
χαρές θα είχαμε παντού, ακόμα τζιαι στα όρη»...

Δρ Ανδρέας Π. Παπανδρέου
Αθαλάσσας 33, Λατσιά, Λευκωσία
30 Ιανουαρίου 2004


Πηγή: Γρηγόρη Κ. Ασσιώτη "Κυπριακοί Χοροί - Ανδρικοί και Γυναικείοι (Χορογραφίες και Μουσική), Β' Έκδοση, PRINTCO Ltd, Λευκωσία 2004.