Από τη θρησκευτική ζωή της Άσσιας

Στην Άσσια η τελετή του γάμου ήταν πραγματικό θρησκευτικό μυστήριο.  Σε κάθε στιγμή του ήταν παρούσα η εκκλησία.  Τέλειωσε το μυστήριο.  Το αντρόγυνο θα συνοδεύσουν στο σπίτι ο παπάς με επικεφαλής τα εξαπτέρυγα. 

Ο λαός μας, βαθιά θρησκευόμενος, εκφράζει το σεβασμό, την αγάπη και λατρεία του προς το θείο, με τα ποικίλα έργα που αφιερώνει στο Θεό και στους Αγίους.  Δείγμα της βαθιάς ευσέβειας των κατοίκων της Άσσιας είναι και οι πολλές εκκλησίες.  Πιο κάτω παραθέτουμε ορισμένα στοιχεία που αφορούν τις εκκλησίες και τα παρεκκλήσια της Άσσιας.

Εκκλησία Αγίου Γεωργίου

Χτίστηκε το 1861 σε χρονικό διάστημα εξήντα πέντε μόνο ημερών, στην κάτω ενορία της Άσσιας, με εθελοντική κυρίως εργασία.  Η σύντομη αποπεράτωσή της οφείλεται στον ανταγωνισμό που υπήρχε ανάμεσα στις δυο ενορίες, που ξεκίνησαν σχεδόν ταυτόχρονα την ανέγερση των εκκλησιών τους, και στη μεγάλη επιθυμία των ενοριτών να αποκτήσουν εκκλησία.

Στο χτίσιμο της εκκλησίας πρωτοστάτησε ο χωριανός μας Χατζημιχάλης, μαζί με τους πέντε γιους του Χατζηπαναγή, Χατζηδημητρό, Χατζηγαβριήλ, Χατζηχριστοφή και Χατζηγιώρκη.

Η εκκλησία ήταν ρυθμού βασιλικής.  Το ιερό βήμα χωριζόταν από τον κυρίως ναό με περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο.  Στο βόρειο τοίχο του ναού υπήρχε ξυλόγλυπτος άμβωνας στον οποίο από ξύλινη σκάλα ανέβαινε ο διάκονος και εκφωνούσε το Ευαγγέλιο.  Στο δυτικό μέρος του ναού υπήρχε μεγάλος γυναικωνίτης.

Η εικόνα του Αγίου ήταν και θαυματουργή, όπως βεβαιώνεται από τις μαρτυρίες πολλών κατοίκων.

Στις 23 του Απρίλη, γιορτή του Αγίου Γεωργίου, γινόταν κοινός εκκλησιασμός και των δυο ενοριών.

Συνήθως λειτουργούσαν δυο ιερείς.  Από τους ιερείς που λειτούργησαν στον Άγ. Γεώργιο θυμούνται τους πιο κάτω: Παπαντώνιος Παπαγιάννης, Χρίστος Ιερομόναχος, διάκονος Γεώργιος, Παπαλεόντιος, Παπαναθαναήλ και μετά ιερομόναχος, Παπαηλίας και Παπαμιχαήλ.

Η εκκλησία είχε και κτηματική περιουσία που έφθανε τα εκατόν περίπου στρέμματα.  Στην εκκλησία ανήκε και το οικόπεδο όπου χτίστηκε ο σύλλογος των εθνικοφρόνων σωματείων.

Απολυτίκιον Αγίου Γεωργίου

Εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου

Χτίστηκε το 1861 σε διάστημα εξήντα πέντε μόνο ημερών (Ιούλιος - Σεπτέμβριος), στην πάνω ενορία της κοινότητάς μας, με εθελοντική κυρίως εργασία.

Στο χτίσιμο της εκκλησίας πρωτοστάτησε ο χωριανός μας Δημήτρης Κούππας με τους γιους του Χριστούδια, Γιακουμή και Παναγή.

Η εκκλησία ήταν ρυθμού βασιλικής.  Περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο χώριζε το ιερό βήμα από τον κυρίως ναό.  Στο βόρειο τοίχο, στο μέσο του περίπου, υπήρχε ξυλόγλυπτος άμβωνας στον οποίο ανέβαινε ο διάκονος από πέτρινη σκάλα, η οποία ήταν χαραγμένη μέσα σε στοά του τοίχου που ήταν αρκετά πλατύς.  Στο δυτικό του ναού υπήρχε μεγάλος γυναικωνίτης.

Η εικόνα του Αγίου ήταν θαυματουργή και σε περιπτώσεις ανομβρίας γινόταν λιτανεία της εικόνας στην περιοχή «Προδρόμου» (στα βόρεια του χωριού), όπου υπήρχε παλιά εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.  Οι παρακλήσεις αυτές είχαν πάντοτε άμεσο αποτέλεσμα.  Αναφέρεται ακόμη από τους χωριανούς ότι σε κάποιο πανηγύρι του Αγίου θεραπεύτηκε από ανίατη ασθένεια κάποια γυναίκα από τη Λύση.

Στις 29 Αυγούστου, γιορτή του Τιμίου Προδρόμου, γινόταν κοινός εκκλησιασμός των δυο ενοριών της κοινότητάς μας.  Τη μέρα αυτή γινόταν μεγάλο πανηγύρι, στο οποίο ερχόντουσαν και πολλοί ξένοι, φιλοξενούμενοι των Ασσιωτών.

Στην εκκλησία λειτουργούσαν συνήθως δυο ιερείς.  Από τους ιερείς που λειτούργησαν στην εκκλησία οι χωριανοί θυμούνται τους πιο κάτω: Παπαπέτρος, Παπαμιχαήλ, Παπαγιώργης, Παπανικόλας, Παπαγιάννης, Παπαποστόλης, Παπαγεώργιος, Παπασωτήριος.

Η κτηματική περιουσία της εκκλησίας έφθανε τα 80 περίπου στρέμματα.  Στην εκκλησία ανήκε και μεγάλο καφενείο με καταστήματα και μικρός ξενώνας, που δεν απείχε πολύ από αυτήν.

Απολυτίκιον Αγίου Ιωάννη Προδρόμου

Παρεκκλήσι Αγίου Γεωργίου Μάνιας

Στην περιοχή Μάνια, που άλλοτε ήταν τουρκικό τσιφλίκι (αγρόκτημα) υπήρχε πλινθόκτιστη εκκλησία.

Πριν χτιστεί το παρεκκλήσι, στη θέση του υπήρχε ένα μικρό υπόστεγο σε σχήμα φούρνου.  Το υπόστεγο αυτό βρισκόταν στη θέση αρχαίας εκκλησίας, για να θυμίζει την ύπαρξη της παλιάς εκκλησίας.

Το παρεκκλήσι αυτό δε λειτουργόταν.  Υπήρχαν σ'αυτό μόνο δυο εικόνες που προσκυνούσαν οι περαστικοί και άναβαν το καντήλι της οι βοσκοί και οι γεωργοί.

Εκκλησία της Παναγίας

Χτίστηκε την εποχή της Ενετοκρατίας και εκεί λειτουργούνταν οι κάτοικοι της Άσσιας, όταν η κοινότητά μας ήταν χτισμένη γύρω από την εκκλησία και συγκεκριμένα στις τοποθεσίες Χανούδκια, Πρόδρομοι και Συκαμιές.  Η εκκλησία ήταν αγιογραφημένη, όμως οι αγιογραφίες καταστράφηκαν ή σκεπάστηκαν.

Ο χώρος γύρω από την εκκλησία χρησιμοποιόταν ως κοιμητήριο.  Στην εκκλησία τελόνταν η Θεία Λειτουργία κατά τις γιορτές της Παναγίας και σε μερικές άλλες γιορτές.

Την ευθύνη για τη συντήρησή της είχαν με τη σειρά οι επιτροπές των δυο εκκλησιών της κοινότητάς μας, του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και του Αγίου Γεωργίου.

Απολυτίκιον Ευαγγελισμού

Τη Υπερμάχω

Παρεκκλήσι Αγίου Θεοδώρου του κάμπου

Μικρή πλινθόκτιστη εκκλησία που βρίσκεται στα βορειοανατολικά του χωριού, στα διακόσια πενήντα περίπου μέτρα από αυτό. Χτίστηκε ίσως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.  Η εκκλησία λειτουργούσε στις 8 Φεβρουαρίου, μέρα της γιορτής του Αγίου Θεοδώρου.

Είναι άγνωστο αν στη θέση της υπήρχε προηγουμένως άλλη εκκλησία.  Γνωστό είναι ότι δίπλα απ' αυτή υπήρχε μικρό υπόστεγο σε σχήμα φούρνου, μέσα στο οποίο ήταν τοποθετημένη η εικόνα του Αγίου και της άναβαν καντήλι.

Σε κάθε περίπτωση που παιδιά αρρωστούσαν με πύρεξη (πυρετό) οι γονείς τους τα μετέφεραν εκεί και τα κυλούσαν πάνω στις πλάκες του φούρνου, πιστεύοντας πως ο Άγιος θα τα θεράπευε.

Το 1925 βρέθηκαν κοντά στην εκκλησία ανθρώπινα λείψανα.  Το γεγονός αυτό ερμηνεύτηκε από μερικούς ότι παλαιότερα υπήρχε στην περιοχή εκκλησία με κοιμητήριο.  Άλλοι όμως ισχυρίζονται ότι τα λείψανα αυτά ανήκαν σε αρναουτάδες που σκοτώθηκαν από Ασσιώτες.

Εκκλησία Αγίου Θεοδώρου (καινούρια) του Τράχωνα

Χτίστηκε σε ωραία τοποθεσία προς τα νότια του χωριού, σε αντικατάσταση της παλιάς που ήταν ετοιμόρροπη.  Το οικόπεδο μέσα στο οποίο χτίστηκε η εκκλησία παραχωρήθηκε δωρεάν από το χωριανό μας Χατζημιχάηλο Χατζηκυριάκου.  Για το χτίσιμο της εκκλησίας πρωτοστάτησε ο Δημήτρης Καφάς.  Οι εργασίες για την ανέγερσή της άρχισαν το 1942 και τέλειωσαν το 1962, οπότε έγιναν και τα εγκαίνιά της από τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ'.

Τα χρήματα για την ανέγερσή της προήλθαν από εράνους και διάφορες δωρεές.  Η ανέγερση γινόταν σταδιακά, δηλαδή όταν συγκεντρωνόταν ένα σεβαστό ποσό χρημάτων συμπληρωνόταν ένα μέρος του ναού.  Στην εκκλησία τελόταν Θεία Λειτουργία στις 8 Φεβρουαρίου, γιορτή του Αγίου Θεοδώρου, οπότε και γινόταν πανηγύρι.  Επίσης λειτουργούσε και μερικές άλλες φορές.  Τελούνταν σε αυτή επίσης γάμοι και αρραβώνες.

Εκκλησία Αγίου Σπυρίδωνα

Η εκκλησία χτίστηκε στην αυλή του σπιτιού του Μιχαήλ Κάσιαλου.  Η ανέγερση της εκκλησίας άρχισε το 1969 με έξοδα του λαϊκού ζωγράφου και τέλειωσε σε δυο περίπου χρόνια.  Τα εγκαίνια της έγιναν στις 11/8/1971 από τον Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη κ. Φώτιο Κωνσταντινίδη, ο οποίος τέλεσε και την πρώτη θεία λειτουργία.

Οι εικόνες της ήταν όλες δικό του ζωγραφικό έργο.  Και όταν μερικοί προσφέρθηκαν να αγοράσουν από αλλού εικόνες για την εκκλησία, ο Κκάσιαλος δε δέχτηκε.  Μπορούσαν να αγοράσουν κάτι άλλο, αν επιθυμούσαν.  Ήθελε όλες οι εικόνες της όπως και ο εσωτερικός της διάκοσμος, που άρχισε να ζωγραφίζει με διάφορες θρησκευτικές παραστάσεις, να είναι δικό του έργο.  Η εκκλησία λειτουργήθηκε μόνο τρεις φορές. 

Ο Κκάσιαλος δεν ήταν πλούσιος.  Τα χρήματα που ξόδεψε για το χτίσιμο της εκκλησίας ήταν όλες οι οικονομίες του από τη ζωγραφική του δουλειά. (για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε στο κεφάλαιο Άγιος Σπυρίδωνας)

Απολυτίκιον Αγίου Σπυρίδωνα

Εκκλησία Προφήτη Ηλία (Τζαμί)

Χτίστηκε μάλλον επί Φραγκοκρατίας.  Το 1571 περνώντας από το χωριό μας ο Λαλά Μουσταφάς, μετά την κατάληψη της Λευκωσίας, και πηγαίνοντας στην Αμμόχωστο, σταμάτησε στην Άσσια και προσευχήθηκε στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία, αφού πρώτα την «έκανε περιτομή» με το σπαθί του.  Από τότε τη χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι σαν τζαμί.

Οι Τούρκοι κάτοικοι της Άσσιας έλεγαν ότι έβλεπαν τον Άγιο τη νύκτα να περιφέρεται στο χώρο της εκκλησίας.  Επίσης λέγεται ότι ο πρώτος Χότζας που ανέβηκε στο θόλο της εκκλησίας για την καθιερωμένη προσευχή του έπεσε και σκοτώθηκε.

Απολυτίκιον Προφήτου Ηλία

Παλιά Εκκλησία Αγίου Ιωάννη Προδρόμου

Βορειοδυτικά της Άσσιας υπάρχει τοποθεσία γνωστή ως «Πρόδρομοι».  Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην τοποθεσία αυτή υπήρχαν ερείπια εκκλησίας που ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.  Χτίστηκε πριν από την εκκλησία της Παναγίας.  Καταστράφηκε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας από τα νερά του ποταμού Γιαλιά.

Το 1861 που χτίστηκαν οι δυο ναοί της Άσσιας οι χωριανοί μετέφεραν τις πέτρες της και τις χρησιμοποίησαν για το χτίσιμο των εκκλησιών.  Για τις πέτρες του ναού διηγούνται το εξής περιστατικό: Κάποιος χωριανός μας με το όνομα Πάντελος μετέφερε με τα αμάξι του πέτρες, που πήρε από την εκκλησία με σκοπό να τις χρησιμοποιήσει ως θεμέλια του σπιτιού του.  Τη νύκτα ένας άγνωστος παρουσιάστηκε στον ύπνο του και του είπε τα εξής: «Διάταξε ο Άγιος να ζέξεις το ζευκάρι σου, και τις πέτρες που έπιασες να του τις πάρεις πίσω».  Και ο Πάντελος τρομαγμένος τις επέστρεψε αμέσως στην ίδια θέση απ' όπου τις πήρε.  Και βεβαίωνε πως ο νυκτερινός επισκέπτης του ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος.

Γενικά

Από τις εκκλησίες που πιο πριν αναφέραμε οι δυο πρώτες λειτουργούσαν τακτικά κάθε Κυριακή.  Του Αγίου Γεωργίου στην κάτω ενορία και του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στην πάνω ενορία.  Είναι γνωστό ότι το θρησκευτικό αίσθημα των κατοίκων της Άσσιας ήταν αρκετά αναπτυγμένο.  Κάθε Κυριακή και οι δυο εκκλησίες ήταν γεμάτες από κόσμο.

Περισσότερο οι πιο μεγάλοι ένιωθαν την ανάγκη να εκκλησιαστούν και να λατρεύσουν το Θεό.  Πόσο ωραία ήταν την ώρα που τελείωνε η Θ. Λειτουργία και οι πιστοί έφευγαν ανανεωμένοι για να συνεχίσουν τον αγώνα της ζωής.

Αρκετοί συνήθιζαν μετά τη λειτουργία να κάθονται στο καφενείο της εκκλησίας και να κουβεντιάζουν τα διάφορα προβλήματα του χωριού, απολαμβάνοντας την κυριακάτικη πρωινή ησυχία.

Οι περισσότερες γυναίκες, βιαστικές για τις δουλειές του νοικοκυριού, έσπευδαν στα σπίτια τους για να τις προλάβουν.

Όμως έβλεπες στα πρόσωπα όλων διάχυτη τη χάρη και την ευλογία που σκορπά η Θεία Λειτουργία σε εκείνους που με συναίσθημα και ευλάβεια εκκλησιάζονταν.

Ώρες αλησμόνητες της όμορφης Άσσιας!  Να 'τανε να τις ξαναζούσαμε!  Να 'τανε να ξαναχτυπούσαν οι καμπάνες του Αϊ-Γιώρκη και του Τιμίου Προδρόμου και να καλέσουν τους πιστούς ξανά στη Θεία Λειτουργία, σε Λειτουργία δοξολογίας και ευχαριστίας για την απελευθέρωση του τόπου μας και την επιστροφή στα σπίτια μας.

Πηγή: ΑΣΣΙΑ ζωντανές μνήμες βαθιές ρίζες μηνύματα επιστροφής, Λευκωσία 1983 - Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια»