Οι Ασσιώτες ήταν πάντα εξωστρεφείς και κοινωνικοί.  Περνούσαν πολλές από τις ελεύθερές τους ώρες σε καφενεία και συλλόγους.  Καλλιεργούσαν συστηματικά τον κλασικό αθλητισμό αλλά περισσότερο το ποδόσφαιρο, στο οποίο οι ομάδες του χωριού διακρίνονταν.

Ένωση Νέων Άσσιας

Το 1931 ιδρύθηκε και ανέπτυξε τον αθλητισμό και την καλλιτεχνία η Ένωση Νέων Άσσιας.  Οργάνωνε κάθε χρόνο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στο οποίο μετείχαν σύλλόγοι από την Κυθρέα, τη Βατυλή, την Αγκαστίνα και την Αθηαίνου.

Ως γήπεδο είχαν την αυλή του δημοτικού σχολείου, αγόραζαν τις μπάλες με τις «πουλουστρίνες» τους και έπαιζαν οι πιο κάτω συγχωριανοί μας: Βιγκακός, Πιτράς, Χρίστος Γιάννου, Σιαλιός, Σάββας του Παφίτη κ.ά.

Ο Χρίστος Γιάννου, πρώην μηχανικός αεροπλάνων, αναφέρει τα πιο κάτω:

«Σε μια ποδοσφαιρική συνάντηση ήρθε η αστυνομία και μας ζήτησε άδεια (τότε έπρεπε να εξασφαλίζεται άδεια συγκέντρωσης από τη διοίκηση την Αγγλική).  Δεν είχαμε.  Μας συνέλαβαν όλους και το διαιτητή που ήταν ο Τοφαρής, ο σοφέρης, και μας οδήγησαν στο δικαστήριο.  Βάλαμε δικηγόρο μας κάποιο Ευαγόρα από την Αμμόχωστο.

Ο δικαστής είπε στον Τοφαρή:

- Εσύ, κύριε Τοφαρή Γιακουμή, αφού ήσουν ο διαιτητής, τότε κατηγορείσαι ότι ήσουν ο οργανωτής της συγκέντρωσης και θα σε βάλω 5 σελίνια πρόστιμο.

Μαζέψαμε με έρανο το ποσό και απελευθερώσαμε το διαιτητή.»

Ισχύς Άσσιας

Το 1937 μια ομάδα νέων, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο Ηλίας Παναγή Χατζηκουτσού και ο Γεώργιος Χατζηγαβριήλ, οργάνωσαν μια θεατρική παράσταση.  Από τις εισπράξεις της παράστασης αυτής αναλογούσαν στον καθένα από όσους έλαβαν μέρος 19 γρόσια.  Τότε αποφάσισαν να διαθέσουν τα λεφτά αυτά για την ίδρυση συλλόγου.  Στο μεταξύ ενδιαφέρθηκαν και άλλοι προύχοντες του χωριού, όπως ο μουχτάρης Ανδρέας Νικόλα Σκαρπάρη, ο Ιωάννης Λεοντιάδης, ο Νίκος Παπαδόπουλος, ο Λεωνίδας Χατζηλοΐζου.

Να τι είπε σχετικά ο Γεώργιος Πάκκος:

«Στο σύλλογο που ιδρύθηκε δόθηκε το όνομα "Γεωργικός Αθλητικός Σύλλογος ΙΣΧΥΣ Άσσιας".

Το πρώτο μέρος στο οποίο στεγάστηκε ήταν στην κάτω ενορία, στα σημερινά σπίτια του Παναγιώτη Χατζηδανιήλ.  Επειδή δε ήταν στο ανώγειο, βάλαμε σκάλα απ' έξω και ανεβαίναμε πάνω.  Και για να ενωθούν οι δυο ενορίες μέσα στην επιτροπή, ήταν και δυο από την πάνω ενορία, ο Χρυσός Χατζηκώστα και ο Κυριάκος Χαραλάμπους Τζιύρκας.  Τον επόμενο χρόνο (1938), όταν έφυγε η αστυνομία από το χωριό, στεγάστηκε στο οίκημά της.

Στο μεταξύ οργανώσαμε εράνους μεταξύ μας και μεταξύ ξένων και κάναμε ένα μικρό ταμείο.  Οι δάσκαλοι του χωριού, Νίκος και Ιωσήφ Δευτερκώτες, μας έδωσαν καταλόγους βιβλίων και το Μάρτιο του 1938 φέραμε τα πρώτα βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες και εικόνες του συλλόγου μας.  Τον επόμενο χρόνο ύστερα από πρωτοβουλία του κ. Λεωνίδα Χατζηλοΐζου δώσαμε ορισμένοι από τρία σελίνια και πήραμε ραδιόφωνο.

Στις 6 Αυγούστου 1939 έγινε η πρώτη γεωργική συνέλευση στο σύλλογό μας.

Η οικονομική κατάσταση του χωριού τότε δεν ήταν καθόλου καλή λόγω της μειωμένης ζήτησης των προϊόντων μας.  Οι περισσότεροι είχαν χρέη στις συνεργατικές και στους τοκογλύφους και πουλούσαν τα κτήματά τους σε εξευτελιστικές τιμές.

Στη συνέλευση καλέσαμε και αντιπροσώπους άλλων χωριών και στείλαμε και υπόμνημα στο διοικητή της επαρχίας μας.  Στο υπόμνημα αυτό προτείναμε, αντί η κυβέρνηση να φέρει αλεύρι από το εξωτερικό για τις ανάγκες του τόπου, να παίρνει το δικό μας σιτάρι απέναντι στα χρέη μας προς αυτή.  Για το σιτάρι προτείναμε το ποσό των 5 σελινιών το κιλό και για το κριθάρι των 2 σελινιών.

Όταν εστάλη το υπόμνημα και το πήρε ο διοικητής, ήρθε στο χωριό μας αστυνομία με διερμηνέα και μας τόνισαν πως, αν ξαναζητούσαμε να επέμβουμε στα εσωτερικά της κυβερνήσεως, θα μας έστελλαν εξόριστους στην Τηλλυρία. 

Στο μεταξύ την πρώτη Σεπτεμβρίου 1939 η Γερμανία επετέθη στην Πολωνία και στις 3 Αυγούστου μπήκε και η Αγγλία με τη Γαλλία στον πόλεμο.  Συγκεντρώνονταν τότε πολλοί στο σύλλογό μας, για να ακούσουν τα νέα από το ραδιόφωνο.

Το Μάρτιο του 1941 έγινε η δεύτερη γεωργική συνέλευση στο Λευκόνοικο και η Τρίτη το Νοέμβριο στην Αθηαίνου.  Τότε έγινε η Παναγροτική Ένωση Κύπρου (Π.Ε.Κ.) και στα χωριά η Αγροτική Τοπική Ένωση.  Το 1942 έγινε από την κυβέρνηση η συγκέντρωση των σιτηρών.»

Αγροτική Τοπική Ένωση (ΑΤΕ, ΠΕΚ)

Μέσα στους κόλπους της Παναγροτικής Ένωσης Κύπρου ιδρύθηκε το 1942 Αγροτική Τοπική Ένωση στην  Άσσια.  Εγκαταστάθηκε και ανέπτυξε πλούσια δράση στο πλινθόκτιστο ευρύχωρο οίκημα στο κέντρο του χωριού.  Εκεί το 1960 χτίστηκε το νέο οίκημα των Εθνικοφρόνων Σωματείων.

Οι πληροφορίες που μας έδωσαν παλιοί συγχωριανοί μας αναφέρουν ότι το παλιό εκείνο οίκημα χτίστηκε με χρήματα που έστειλαν από την Αμερική απόδημοι Ασσιώτες.  Στα μετέπειτα χρόνια το οίκημα διαχειριζόταν η Εκκλησιαστική Επιτροπή του Αγ. Γεωργίου.

Η Α.Τ.Ε. Άσσιας ανέπτυξε δράση σε δραστηριότητες γεωργικές και κτηνοτροφικές.  Γύρω στα 1943 αναλήφθηκε γενική εκστρατεία δεντροφύτευσης του χωριού με ευκαλύπτους που προμήθευε το σωματείο.  Πλούσια δράση ανέλαβε το σωματείο σχετικά με τη φύτευση και διάθεση των πατατών.  Το οίκημα της ΑΤΕ χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές ως προσωρινός συγκεντρωτικός χώρος για πολλά γεωργικά προϊόντα των συγχωριανών μας.

Το 1947 οι νέοι της κοινότητας οργάνωσαν με τη βοήθεια της Α.Τ.Ε. την πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα.  Με εισφορές των ποδοσφαιριστών και άλλων φιλάθλων αγοράστηκαν οι έντεκα φανέλες.  Είχαν χρώμα ανοικτό κίτρινο και στην άκρη του κοντού μανικιού ράφτηκε μπλε κορδέλα, ενώ στο αριστερό μέρος του στήθους κοπέλες του χωριού μας κέντησαν τα γράμματα ΑΤΕ Άσσιας.  Η πρώτη συνάντηση έγινε στο χωράφι του Κυριάκου Παπανικολάου, που βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου, όπως πηγαίναμε από την Άσσια στην Αφάνεια, εκεί που ήταν τα σπίτια του Νίκου Παπανικολάου.  Στην πρώτη αυτή συνάντηση που είχαμε ως αντίπαλο την ομάδα της Αγκαστίνας, έπαιξαν οι πιο κάτω: Μιχαήλ Κυριάκου (τερματοφύλακας), Μιχαήλ Ψαράς, Νίκος Ψαράς, Παναγιώτης Χατζηπάκκος, Παναής Κακούρης, Αντωνάκης Χατζηχρίστου, Κώστας Θ. Μαυρή, Κώστας Ψαράς, Παναής Αγγελή, Κώστας Λοΐζου.

Η ΑΤΕ γιόρταζε όλες τις εθνικές επετείους με ενδοσωματειακούς εορτασμούς, με δοξολογίες στις εκκλησίες και παρελάσεις.  Η 25^η Μαρτίου γιορταζόταν στην εκκλησία της Παναγίας, γινόταν ομιλία έξω από την εκκλησία και ακολουθούσε παρέλαση με επικεφαλής τη σημαία.  Στην πορεία της παρέλασης οι νέοι έψαλλαν εθνικά τραγούδια με βασικό το «Όλη δόξα όλη χάρη άγια μέρα ξημερώνει».

Μέσα στο οίκημα αυτό, που επεκτάθηκε προς τα πίσω με ανέγερση σκηνής, ανεβάζονταν δυο τρεις φορές το χρόνο δράματα με εθνικό περιεχόμενο ή κωμωδίες.  Οι παραστάσεις αυτές συγκέντρωναν πολύ κόσμο.  Το δικαίωμα εισόδου ήταν ένα σελίνι για τους άνδρες και μισό για τις γυναίκες.  Ήταν αδύνατο τότε να αναλάβουν γυναίκες τους ανάλογους ρόλους, γι' αυτό οι ρόλοι αυτοί αναλαμβάνονταν από έφηβους νέους.  Τέτοιους ρόλους ανέλαβαν κατά καιρούς πολλές γνωστές σήμερα προσωπικότητες μας, όπως ο γυναικολόγος Χρίστος Αγγελή, ο πρώην Διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης Νίκος Λεοντίου, ο αείμνηστος Νίκος Ψαράς, ο Τάκης Κασάπης, καταστηματάρχης στη Λάρνακα, ο Χρίστος Θωμά Γιαούρτη κ.ά.

Ρόλους πρωταγωνιστών αναλάμβαναν οι: Γιώργος Δ. Χατζητοφής, Ανδρέας Δ. Χατζητοφής, Παναγής Κούππας, Λεοντής Τουμπουρής, Θωμάς Μαλιάππης, Θεορής Μαυρής, Τοφής Πατέρα, Τοφής Δημητρίου, κ.ά.

Από τους κόλπους της ΑΤΕ και των άλλων εθνικοφρόνων σωματείων ανδρώθηκαν οι ομάδες της ΕΟΚΑ που έδρασαν στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-59.

ΘΟΙ (Θρησκευτικό Ορθόδοξο Ίδρυμα)

Στη διάρκεια του 1955-59, μέσα στις δύσκολες μέρες της πάλης ενάντια στον Άγγλο κατακτητή, ιδρύθηκαν σε διάφορα μέρη της Κύπρου θρησκευτικοί σύλλογοι.  Ανάμεσα σ' αυτούς ήταν και το ΘΟΙ της Άσσιας.  Στεγαζόταν στο ίδιο με της ΑΤΕ οίκημα.

Ιδρύθηκε το 1957 και ανέπτυξε ικανοποιητική δράση για μερικά χρόνια.

Στεγάστηκε επίσης στην κάτω γειτονιά, στο καφενείο του Κώνσταντη.

Ελεύθερο Εργατικό Σωματείο

Η παρακμή των ασχολιών γύρω από τη γεωργία και την κτηνοτροφία ήταν η βασική αφορμή, για να στρέψουν οι νέοι της κοινότητας τα ενδιαφέροντά τους προς επαγγέλματα στις οικοδομές στη Λευκωσία και την Αμμόχωστο.

Με τη νέα αυτή κατάσταση δημιουργήθηκε η ανάγκη για ίδρυση ανάλογης συντεχνίας, που να φρόντιζε για τα προβλήματά τους.  Γύρω στο 1950 ιδρύθηκε παράρτημα της Συνομοσπονδίας Εργατών Κύπρου (ΣΕΚ) με πρώτο γραμματέα του τον Νίκο Ψαρά.

Εκτός από τις δραστηριότητές του στον εργατικό τομέα, το σωματείο πρωτοστατούσε και σε διάφορες εθνικές και πολιτιστικές ενέργειες, όπως η διοργάνωση της Έκθεσης Κεντημάτων και η ανέγερση της προτομής του ήρωα Ηλία Παπακυριακού που κοσμούσε την κοινότητά μας.

Ερμής Άσσιας

Ιδρύθηκε περί το 1953 από νέους της κάτω γειτονιάς.  Στεγάστηκε στην αρχή στο καφενείο του Πάρπα και κατόπιν στου Σιήσιου μέχρι της διαλύσεώς του.  Μερικοί από τους ιδρυτές του ήσαν οι: Μαγιάς, Σάρτζιης, Αντωνάκης Θεορής, Χάμπος, Πέκκος, Κουλουμπρής.  Στα λίγα χρόνια του δημιούργησε μια αξιόλογη ποδοσφαιρική ομάδα.

Πολλοί ποδοσφαιριστές του ΕΡΜΗ αγωνίστηκαν με επιτυχία σε διάφορα σωματεία Α' Κατηγορίας: Αναφέρω μερικά: Αν. Ασσιώτης (Ομόνοια), Σταύρος Ασσιώτης (Ομόνοια - ΑΠΟΕΛ), Α. Μαυρής (Σαλαμίνα).

Μετά την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα η συνέχιση της προσπάθειας ήταν δύσκολη για οικονομικούς και πολιτικούς λόγους και διαλύθηκε και συγχωνεύθηκε με την ΕΑΚ και δημιούργησαν στη συνέχεια την ΟΜΟΝΟΙΑ Άσσιας.

Ομόνοια Άσσιας

 Δημιουργήθηκε με τη συγχώνευση των σωματείων ΕΑΚ και ΕΡΜΗ το 1961.

Συμμετείχε σε διάφορα πρωταθλήματα, πρώτα στην επαρχία Αμμοχώστου και μετά στη Λευκωσία.  Το 1970 κατάφερε να ανακηρυχθεί πρωταθλήτρια, κυπελλούχος και πρωταθλήτρια πρωταθλητών της Λευκωσίας.  Αγωνιζόταν στο γήπεδο κοντά στην εκκλησία Αγ. Θεοδώρου και το 1972 κατάφερε με εισφορές από φίλους και μέλη και από διάφορες εκδηλώσεις να αποκτήσει ιδιόκτητο γήπεδο έξω από το χωριό προς την Αμμόχωστο, εκτάσεως περίπου 15 σκαλών. 

Μετά την εισβολή το Αθλητικό Μορφωτικό Σωματείο «Ομόνοια» ανέστειλε την ποδοσφαιρική του δραστηριότητα αλλά παρέμεινε στη ζωή και έχει συμβάλει ουσιαστικά στη διατήρηση της επαφής μεταξύ των Ασσιωτών.

Μέσω του Λαογραφικού Ομίλου του Σωματείου, ο οποίος από το 2001 φέρει το όνομα του καταξιωμένου και πρωτοπόρου χοροδιδασκάλου της Άσσιας και της Κύπρου Γρηγόρη Ασσιώτη συμβάλλει στη διατήρηση της μουσικοχορευτικής μας παράδοσης.  Σημερινός πρόεδρος του σωματείου είναι ο Δημήτρης Αδάμου.

Εθνικός Άσσιας

Ο Εθνικός Άσσιας δημιουργήθηκε στις 14 Μαρτίου 1966.  Μεταξύ των πρωτεργατών αυτής της κίνησης, ο πιο βασικός, ήταν ο Τάκης Χριστούδιας και πρώτος γραμματέας της Προσωρινής Επιτροπής, ο Λεοντής Τουμπουρής, ο οποίος βοηθούσε αφάνταστα οικονομικά στα πρώτα στάδια και οι Κώστας Κυριάκου, Μιχάλης Ψαράς, Κώστας Ψαράς.  Η  ιδέα για την  ίδρυση του νέου σωματείου στόχευε να ενώσει τις διάφορες τάσεις στους κόλπους των εθνικοφρόνων, αφού θα έμενε αυστηρά έξω από κάθε ενδοπαραταξιακή διαμάχη και θα επιζητούσε βασικά την εξυπηρέτηση των αθλητικών κυρίως οραματισμών της νεολαία.

Το 1970 ο Εθνικός γίνεται δεκτός στους κόλπους της Κ.Ο.Π. και έκτοτε παραμένει ενεργός και δημιουργικός να αγωνίζεται με επιτυχία παρά τις αντιξοότητες που έφερε ο ξεριζωμός λόγω της Τουρκικής εισβολής και κατοχής του χωριού μας.  Πάρα το προβληματισμό που υπήρξε κατά πόσο θα συνέχιζε την δραστηριότητα του μετά τον ξεριζωμό , η σκέψη που επεκράτησε τότε ήτο ότι έπρεπε να κρατηθεί στη ζωή και να  είναι ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ των Ασσιωτών και να συμβάλλει στην ψυχική ενότητα των συχωριανών μέχρι την άγια μέρα του γυρισμού, να θυμίζει την καταγωγή μας, τον τόπο μας, το χωριό μας και την απόφασή μας πως πρέπει να γυρίσουμε μια μέρα στα τουρκοπατημένα μέρη μας

Οι ποδοσφαιρικές επιτυχίες του Εθνικού υπήρξαν πάρα πολλές,  όπως για παράδειγμα η επιτυχία της ανόδου στο πρωτάθλημα Β' κατηγορίας κατά την ποδοσφαιρική περίοδο 1971 - 72 δύο μόλις χρόνια μετά την ένταξη του στην Κ.Ο.Π. καθώς επίσης και οι τρεις συμμετοχές στο πρωτάθλημα Α' κατηγορίας κατά τις ποδοσφαιρικές περιόδους 1997 - 98, 1999 - 2000, και 2001 - 2002.   

Ο Εθνικός αυτή την ποδοσφαιρική σαιζόν αγωνίζεται στο πρωτάθλημα της Γ' κατηγορίας.  Σημερινός πρόεδρος του σωματείου είναι ο Αντώνης Μαυρής.

Ο Εθνικός Άσσιας το 2008 προχώρησε στη δημιουργία του Λαογραφικού Πολιτιστικού Ομίλου  «Μιχαήλ Κάσιαλος»  με στόχο την ανάπτυξη πολιτιστικής και λαογραφικής δραστηριότητας.   Μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του έχει δημιουργήσει χορωδία που την απαρτίζουν ενήλικες Ασσιώτες καθώς επίσης και χορευτικό συγκρότημα με τη συμμετοχή αρκετών νέων της Άσσιας.  Σημερινός πρόεδρος του Ομίλου είναι ο Κυριάκος Ψαράς.

Κύρια Πηγή:  το βιβλίο ΑΣΣΙΑ ζωντανές μνήμες βαθιές ρίζες μηνύματα επιστροφής, Λευκωσία 1983 - Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια» 

Αντλήσαμε επίσης πληροφορίες από τον τύπο και το διαδίκτυο.